Nâng cao hiệu quả công tác xử lý chất thải rắn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 Huyện Long Thành

Sau 3 năm triển khai thực hiện Chỉ thị số 12-CT/TU ngày 22 tháng 9 năm 2021 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy trên địa bàn huyện Long Thành có nhiều điểm nổi trội, diện mạo nông thôn có nhiều khởi sắc, kinh tế phát triển theo hướng bền vững, hệ thống kết cấu hạ tầng được đầu tư đồng bộ, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân ngày càng được nâng cao, tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững. Đến nay, huyện Long Thành có 12/13 đã đạt chuẩn xã nông thôn mới nâng cao; 07 khu dân cư đạt chuẩn kiểu mẫu. Dự kiến, đến cuối năm 2024, toàn huyện sẽ có 13/13 đơn vị đạt chuẩn xã nông thôn mới nâng cao; có từ 10 - 15 khu dân cư đạt chuẩn khu dân cư kiểu mẫu; ít nhất 03 xã được công nhận xã nông thôn mới kiểu mẫu và cơ bản đạt các tiêu chí theo bộ tiêu chí huyện nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021 - 2025.

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu nhìn chung vẫn còn hạn chế. Trong đó, cảnh quan môi trường nông thôn chưa được duy trì xanh - sạch đẹp thường xuyên, tình trạng rác thải dọc các tuyến đường, khu vực công cộng vẫn chưa thực sự được thu gom triệt để; mảng xanh chưa đều; công tác vệ sinh môi trường khu vực dân cư tập trung và các hộ gia đình còn nhiều hạn chế. Việc thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải ở khu vực nông thôn chủ yếu do các Hợp tác xã (HTX) môi trường, Tổ đội vệ sinh môi trường thực hiện. Tuy vậy, hoạt động của HTX môi trường có lúc không đều, việc thu gom không triệt để, còn vương vãi; phương tiện, nhân lực chưa được đầu tư đúng mức nên hoạt động xử lý, thu gom rác thải gặp nhiều khó khăn.

Những hạn chế nêu trên có nhiều nguyên nhân như: Chính quyền các cấp chưa quan tâm đúng mức cho công tác bảo vệ môi trường, nhất là đối với việc quản lý chất thải rắn trên địa bàn. Việc đầu tư hạ tầng thu gom, lưu giữ, tập kết, trung chuyển, vận chuyển và xử lý rác thải chưa đáp ứng yêu cầu thực tế; việc phân loại rác thải tại nguồn mới chỉ dừng lại ở mức thí điểm tại một số địa phương, chưa được tổng kết, đánh giá và nhân rộng mô hình; công tác truyền thông nâng cao ý thức của cộng đồng chưa được thực hiện thường xuyên, liên tục. Tại một số địa bàn, rác thải vẫn chủ yếu được xử lý bằng phương pháp chôn lấp, hoặc tự đốt không đáp ứng các yêu cầu về bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, các quy định về đơn giá thu gom, vận chuyển, xử lý hiện nay chưa thu hút được các nhà đầu tư áp dụng công nghệ tiên tiến, hiện đại. Công tác quản lý Nhà nước ở cơ sở đối với rác thải sinh hoạt hiện vẫn còn nhiều bất cập; còn có sự giao thoa, chồng chéo giữa các cơ quan chức năng địa phương. Dẫn đến việc phân định trách nhiệm giữa các ngành của huyện và ủy ban nhân dân cấp xã cũng chưa thật sự phù hợp với nguyên tắc một việc chỉ giao một cơ quan đầu mối chịu trách nhiệm. Ngân sách các cấp dành cho hoạt động thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải còn gặp nhiều khó khăn. Cơ chế, chính sách huy động các nguồn lực trong xã hội tham gia vào công tác quản lý chất thải rắn, đặc biệt là việc thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải sinh hoạt còn nhiều bất cập; khả năng thu hồi vốn và sinh lợi chậm, dẫn đến việc kêu gọi các nhà đầu tư trong lĩnh vực này gặp khó khăn. Các vấn đề nêu trên đã và đang làm giảm hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý môi trường nói chung và chất thải rắn sinh hoạt nói riêng. Nhận thức, ý thức, trách nhiệm của người dân về bảo vệ môi trường nói chung và đối với việc xả rác thải còn thấp; công tác kiểm tra giám sát cộng đồng còn yếu, chậm phát hiện, ngăn ngừa, xử lý.   

Để nâng cao hiệu quả công tác xử lý chất thải rắn trên địa bàn huyện Long Thành, đảm bảo yêu cầu về bảo vệ môi trường, đáp ứng và giữ vững tiêu chí môi trường và chất lượng môi trường sống của Bộ tiêu chí quốc gia về huyện nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021 - 2025, cần thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Một là, tiếp tục rà soát, bổ sung các chương trình, kế hoạch triển khai thực hiện Chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2050 của Chính phủ và tỉnh Đồng Nai trên địa bàn huyện; triển khai các chính sách hỗ trợ công tác thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn tập trung đối với các HTX môi trường, nhất là ở khu vực nông thôn; tiếp tục chỉ đạo các địa phương làm tốt việc quản lý chất thải rắn, gắn với triển khai giá tối đa dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn, trong đó đặc biệt ưu tiên bố trí, đảm bảo kinh phí bù đắp cho công tác vận chuyển, xử lý rác thải theo đề án và thực tế tại địa phương. Trường hợp có sự bất cập, khó khăn thì phải có biện pháp tháo gỡ, xử lý kịp thời. Đề nghị các địa phương quan tâm sâu sát công tác bảo vệ môi trường trên địa bàn mình, đặc biệt củng cố, tạo điều kiện các HTX, tổ đội vệ sinh môi trường hoạt động có hiệu quả.

Hai là, kêu gọi các nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực này, ưu tiên các nhà đầu tư có năng lực tài chính, kinh nghiệm trong xử lý chất thải rắn. Trong đó, khâu lựa chọn công nghệ cần phải được quy định theo hướng hạn chế đầu tư các bãi chôn lấp, tăng cường các nguồn lực áp dụng công nghệ hiện đại. Phương thức xử lý rác thải ở các khu xử lý trên hiện chủ yếu vẫn là chôn lấp, chưa ứng dụng công nghệ tiên tiến. Theo thời gian, diện tích dùng để chôn lấp sẽ bị thu hẹp, hạ tầng quá tải dẫn đến phát sinh các sự cố về ô nhiễm môi trường, tác động trực tiếp đến môi trường sống của người dân.

Ba là, đẩy mạnh truyên truyền, hướng dẫn nhân dân nâng cao ý thức chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường. Điều quan trọng là cần làm cho người dân thay đổi nhận thức trong thực hiện việc sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường, việc phân loại, thu gom, xử lý rác thải; trong đó cần nhân rộng mô hình “Phân loại chất thải rắn sinh hoạt hộ gia đình”; tăng cường kiểm tra, theo dõi, nắm bắt tình hình để kịp thời ngăn chặn xử lý những vấn đề tiềm ẩn, phát sinh. Phối hợp với UBND các xã triển khai chặt chẽ công tác phân loại rác thải sinh hoạt tại nguồn, tận dụng làm phân hữu cơ, giảm chi phí và áp lực về vận chuyển xử lý. Việc phân loại rác thải tại nguồn là điều kiện tối cần thiết để hướng tới nền kinh tế tuần hoàn, biến rác thải thành nguồn tài nguyên quý giá, nâng cao hiệu quả bảo vệ môi trường. Do vậy, việc khuyến khích hay bắt buộc phải phân loại chất thải rắn sinh hoạt cần có sự tham gia của các cấp ủy, chính quyền các cấp; sự phối hợp của tổ chức chính trị - xã hội, đoàn thể; sự vào cuộc của cộng đồng dân cư và của từng người dân. Phối hợp với các địa phương tổ chức tập huấn, truyền thông và hỗ trợ thùng rác cho nhân dân. Cần quy định cụ thể hình thức và mức kinh phí hộ gia đình, cá nhân phải chi trả cho công tác thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt dựa trên khối lượng hoặc thể tích chất thải đã được phân loại theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường sửa đổi.

Hội Phụ nữ Thị trấn tổ chức lễ phát động phân loại rác tại nguồn

Bốn là, cần xây dựng cơ chế, chính sách đồng bộ, ổn định để thu hút đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, phương tiện thiết yếu phục vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải sinh hoạt. Thực tế hiện nay, cơ sở hạ tầng, thiết bị và phương tiện không đồng bộ dẫn đến nhiều đơn vị sau khi thu gom đã đổ chung các loại rác thải với nhau khiến việc phân loại trước đó của người dân trở thành vô nghĩa. Việc phân loại rác tại nguồn đòi hỏi phải được tổ chức đồng bộ giữa các đơn vị tham gia, từ hoạt động phân loại ở hộ gia đình, đến thu gom, tập kết, vận chuyển và cuối cùng là công nghệ xử lý để tái sử dụng, tái chế. Hiệu quả của mô hình không đáp ứng được yêu cầu và cũng không duy trì được lâu dài nếu không có công nghệ và chính sách phù hợp; hỗ trợ và yêu cầu các đơn vị dịch vụ công ích phải chuyển đổi phương tiện, công nghệ phù hợp, bảo đảm quá trình phân loại rác tại nguồn, cũng như quá trình thu gom, vận chuyển được thực hiện một cách đồng bộ, hiệu quả và tuân thủ các quy định hiện hành về bảo vệ môi trường.

Huyện Long Thành đang về đích Chương tình trình xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025, với nhiều tiêu chí được giữ vững, quá trình đô thị hóa nông thôn đã và đang khiến diện mạo quê hương Long Thành ngày một đổi thay. Để tiếp tục hoàn thiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới nâng cao, mỗi người dân hãy thay đổi thói quen trong sinh hoạt, nói không với các sản phẩm nhựa sử dụng một lần, túi ni-lông thông qua việc mua sắm, trong sinh hoạt, làm việc, lao động thường ngày; sử dụng thay thế bằng các loại sản phẩm thân thiện với môi trường. Tham gia tích cực các hoạt động bảo vệ môi trường tại nơi sinh sống bằng những hành động nhỏ nhất như phân loại, tái chế, tái sử dụng, tiết kiệm nguyên, nhiên liệu chính là chúng ta đang góp phần bảo vệ môi trường./.

Đỗ Hữu Hùng - Mai Thị Huệ Hội LHPN Huyện Long Thành