Huyện Xuân Lộc được thành lập vào ngày 01/7/1991, nằm phía Đông của tỉnh Đồng Nai, cách thành phố Biên Hòa 80 km, cách Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất khoảng 2 giờ di chuyển bằng xe ô tô qua cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh - Long Thành - Dầu Giây. Xuân Lộc là cửa ngõ của miền Đông Nam Bộ, có Quốc lộ I dài 44,2 km; đường sắt Bắc - Nam và 7 tỉnh lộ (763, 763B, 765, 765B, 766, 772, 779) đi qua; dự án đường cao tốc Phan Thiết - Dầu Giây đi qua huyện Xuân Lộc đã khởi công trong năm 2020. Trung tâm huyện Xuân Lộc đóng tại thị trấn Gia Ray, với các tuyến giao thông đối ngoại quan trọng, tạo cho Xuân Lộc nhiều ưu thế trong kết nối, giao thương kinh tế và mở rộng mối giao lưu giữa Đồng Nai với các tỉnh Duyên hải Nam Trung Bộ, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và Thành phố Hồ Chí Minh.

Thực hiện Nghị định số 97/2003/NĐ-CP ngày 21/8/2003 của Chính phủ về việc “Thành lập thị xã Long Khánh và các phường, xã trực thuộc; thành lập các huyện Cẩm Mỹ, Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai”, huyện Xuân Lộc tiếp tục được điều chỉnh ranh giới hành chính, trong đó đã bàn giao 6 xã về huyện Cẩm Mỹ. Hiện nay, diện tích tự nhiên toàn huyện là 726,79 km², chiếm 12,4% diện tích tự nhiên của tỉnh Đồng Nai. 

Về địa giới hành chính, Xuân Lộc phía Bắc giáp huyện Định Quán; phía Nam giáp huyện Cẩm Mỹ và tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu; phía Đông giáp với tỉnh Bình Thuận; phía Tây giáp với thành phố Long Khánh.                                                                                

Huyện Xuân Lộc hiện có 15 đơn vị hành chính, gồm thị trấn Gia Ray và 14 xã với 92 ấp, khu phố. Xuân Lộc là địa phương với nhiều địa danh, thắng cảnh có tiềm năng phát triển du lịch như Di tích quốc gia danh lam thắng cảnh núi Chứa Chan, Di tích lịch sử căn cứ Rừng Lá, Di tích danh lam thắng cảnh hồ Núi Le, Thác Trời, hồ Gia Ui. Cùng với núi Bà Đen (Tây Ninh) là “đệ nhất Thiên Sơn”, núi Chứa Chan với độ cao 837m so với mặt nước biển được phong là “đệ nhị Thiên Sơn” của vùng Nam Bộ. Là một ngọn núi nằm trong quần thể di tích danh lam thắng cảnh cấp quốc gia, từ đầu năm 2016, hệ thống cáp treo du lịch đã được đầu tư và chính thức đưa vào sử dụng, tạo ra cơ hội phát triển du lịch, dịch vụ và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp đặc sản địa phương.

Xuân Lộc có hai dạng địa hình chính, địa hình núi, chiếm khoảng 6-7% tổng diện tích toàn huyện, trong đó lớn nhất là núi Chứa Chan. Địa hình đồi thoải lượn sóng, là dạng địa hình chính, chiếm khoảng 85% tổng diện tích toàn huyện. Độ dốc phổ biến từ 3⁰ đến 8⁰, khá thuận lợi cho phát triển nông nghiệp với các loại cây hàng năm và lâu năm nổi tiếng của huyện như: Bắp, sầu riêng, chôm chôm, thanh long, xoài,…Huyện Xuân Lộc nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa cận xích đạo, nắng nhiều (trung bình từ 5,7 - 6 giờ/ngày), nhiệt độ cao và cao đều trong năm (trung bình 25,4⁰C).  Xuân Lộc ít bị ảnh hưởng của thiên tai như: Bão, lụt, rất thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội. Mùa mưa bắt đầu từ tháng 5 và kết thúc vào khoảng cuối tháng 11, lượng mưa trung bình hàng năm 1.956mm. Mùa khô thường bắt đầu từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau. Nhìn chung, khí hậu thời tiết của Huyện có nhiều thuận lợi cho phát triển nông nghiệp, ít bị tác động bởi thiên tai.

Theo số liệu thống kê hiện trạng sử dụng đất, huyện Xuân Lộc có diện tích đất tự nhiên là 72.719,48 ha, với 57.411,85 ha đất nông nghiệp, chiếm 78,95%, trong đó: Đất trồng cây hàng năm 12.628,43 ha, chiếm 22,0% đất nông nghiệp. Trong đất trồng cây hàng năm, có 48,5% diện tích là đất trồng màu - cây công nghiệp ngắn ngày; đất trồng lúa chiếm 51,5% diện tích đất trồng cây hàng năm (70% là đất trồng lúa 1 vụ, trồng thêm 2 vụ bắp và các loại cây ngắn ngày khác). Đất trồng cây lâu năm: 34.852 ha, chiếm 60,71% diện tích đất nông nghiệp, trong đó 55,97% là đất trồng cây công nghiệp lâu năm, 14,64% là đất trồng cây ăn quả, còn lại là đất trồng cây lâu năm khác chiếm khoảng 29,38% đất trồng cây lâu năm.

Xuân Lộc có mật độ sông suối tương đối nhiều, nhưng phần lớn đều ngắn và dốc nên khả năng giữ nước kém, nghèo kiệt vào mùa khô. Việc xây dựng các hồ chứa kết hợp với chuyển tải nước từ ngoài  vào là rất cần thiết cho phát triển kinh tế - xã hội, nhất là cho phát triển sản xuất nông nghiệp, công nghiệp của huyện.

Theo số liệu kiểm kê đất đai, toàn huyện có khoảng 9.383 ha rừng, bao gồm: Rừng sản xuất 4.389 ha, nhưng trữ lượng gỗ thấp. Rừng phòng hộ 4.994 ha, phân bố ở khu vực núi Chứa Chan và các xã Xuân Thành, Xuân Trường, Xuân Hòa, Xuân Hưng và Xuân Tâm.

Huyện Xuân Lộc có dân số khoảng trên 239.460 người, mật độ dân số bình quân 315 người/km², tỷ lệ dân cư nông thôn chiếm khoảng 92%. Dân cư huyện Xuân Lộc khá đa dạng với nhiều thành phần từ các tỉnh, thành trong cả nước về sinh sống và lập nghiệp. Đồng bào dân tộc thiểu số chiếm khoảng 8% dân số toàn huyện. Trên địa bàn đã hình thành 6 làng dân tộc, gồm làng dân tộc Chơro ấp Bình Hòa, xã Xuân Phú; làng dân tộc S’Tiêng và Chơro ấp 2, ấp 3, xã Xuân Hòa; làng dân tộc Chơro ấp Trung Sơn, xã Xuân Trường; làng dân tộc Chơro ấp Thọ Trung, xã Xuân Thọ và làng dân tộc Chăm ấp 4, xã Xuân Hưng. Số người theo các tôn giáo chiếm trên 53% dân số toàn huyện, trong đó Thiên chúa giáo chiếm 35%, Phật giáo chiếm 15%, còn lại bao gồm 05 tôn giáo khác là Tin lành, Cao đài, Hồi giáo, Tịnh độ cư sỹ Phật hội và Tứ Ân Hiếu Nghĩa. Thực hiện phương châm sống tốt đời đẹp đạo, trong nhiều năm qua, bà con theo đạo ở huyện Xuân Lộc đã tích cực củng cố xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, góp phần quan trọng trong công tác xây dựng và phát triển huyện nhà.