Kỷ niệm 100 năm Nguyễn Ái Quốc trả lời phỏng vấn của phóng viên Báo B’UNITÀ (15/3/1924-15/3/2024)

Ngày 15/3/1924, phóng viên Báo B’UNITÀ là Giônvanni Giécmannétto đã có cuộc phỏng vấn đồng chí Nguyễn Ái Quốc khi Người đang tại Liên Xô và nội dung được đăng được trên báo B’UNITÀ của Đảng Cộng sản Iatalia. Năm 1973, đồng chí Rendô Máctineli là đảng viên Đảng Cộng sản Iatalia đã tìm thấy cuộc phỏng vấn ấy trong tờ báo này. Sau đó, bài báo được đăng lại trên tờ Rinasitta, cơ quan lý luận của Đảng Cộng sản Iatalia và Báo Nhân Dân đăng lại bài phỏng vấn số 6961 ra ngày 18/5/1973.  

Lùi trở về quá khứ hơn trăm năm trước, tháng 6/1923, Nguyễn Ái Quốc rời Pari (Pháp) sang Liên Xô. Ngày 27/6/1923, Người đã rời cảng Hamburg trên con tàu mang tên nhà cách mạng Đức Karl Liebknecht. Ngày 30/6/1923, con tàu đã cập “Bến tàu số 7” cảng Vũng Gutuev, ở quận Kirov thuộc Cảng vụ St.Petersburg, vịnh Gutuépxcaia. Đây là lần đầu tiên Nguyễn Ái Quốc đặt chân lên đất nước Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết (Liên Xô). Khi đến quê hương Cách mạng tháng Mười năm 1917, Người đã cảm xúc viết: “Trong những ngày đầu tiên mới đến Liên Xô, tôi đã thấy nhân dân Xô viết phải sống và lao động trong những điều kiện vô cùng gian khổ như thế nào để xây dựng đất nước Xô viết của mình. Biết bao câu chuyện về chủ nghĩa anh hùng cao đẹp, về sự quên mình của công nhân, nông dân trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Nhưng những thành tựu đầu tiên của nhân dân Xô viết cũng đã hiện ra trước mắt tôi. Tiến bộ nhanh chóng của đất nước Xô viết cũng như bất kỳ một thành tích nào cũng làm cho mỗi người cách mạng cảm thấy vui mừng và hạnh phúc, cảm thấy tự hào về sự nghiệp của Cách mạng tháng Mười vĩ đại”[1].

Ngày 10/10/1923, Nguyễn Ái Quốc phát biểu trong hai phiên họp của Đại hội lần thứ nhất Quốc tế Nông dân, đã thay mặt nhân dân lao động ở thuộc địa Đông Dương phát biểu ý kiến. Người nói: “Quốc tế của các đồng chí chỉ trở thành một quốc tế khi mà không những nông dân phương Tây, mà cả nông dân ở phương Đông, nhất là nông dân ở các nước thuộc địa là những người bị bóc lột và bị áp bức nhiều hơn các đồng chí, đều tham gia Quốc tế của các đồng chí”[2].

Trong thời gian ở Mátxcơva, bên cạnh việc thiết lập và củng cố mối quan hệ với Quốc tế Cộng sản, Người tranh thủ thời gian để xây dựng thêm nhiều mối quan hệ với những người cộng sản thế giới. Ngay từ “những ngày đầu sống ở Mátxcơva, Nguyễn Ái Quốc đã có nhiều bạn bè, đặc biệt là cán bộ Liên Xô và các nước khác làm việc tại Ban Chấp hành Quốc tế Cộng sản”[3]. Những cuộc gặp gỡ đó của Nguyễn Ái Quốc đã giúp cho Việt Nam được biết đến nhiều hơn và có thêm những người bạn mang tinh thần quốc tế chân chính của giai cấp công nhân, làm tiền đề để bạn bè thế giới ủng hộ, đứng về phía chính nghĩa của nhân dân Việt Nam trong cuộc đấu tranh giành và giữ độc lập về sau.  

Do đó, ngày 15/3/1924, Nguyễn Ái Quốc đã có cuộc trả lời phỏng vấn của phóng viên Báo B’UNITÀ về tâm tư, suy nghĩ, tình cảm của Người dành cho nước Nga Xô viết, lãnh tụ Lênin, đất nước Việt Nam, các dân tộc bị áp bức bóc lột trên thế giới. Phóng viên Giônvanni Giécmannétto hỏi Nguyễn Ái Quốc từ đâu đến? Tại sao anh lại sang châu Âu?. Người trả lời rằng: “Tôi là người An Nam - Bị Pháp cai trị, học sinh trường Đại học Phương Đông ở Mátxcơva. Tôi tên là Nguyễn Ái Quốc… Trước đây tôi có đọc một số tờ báo phát hành sang nước tôi, một vài tờ có tính chống đối ở An Nam, có những người lính lê dương do Poăngcarê gửi sang để cải huấn. Những người lính lê dương này đọc đủ thứ. Họ là những kẻ chống đối về bản chất. Họ cho tôi đọc các báo Pháp. Vì thế, tôi nảy ra ý muốn sang xem “mẫu quốc” ra sao và tôi đã tới Pari”[4]. Qua nội dung trả lời của Nguyễn Ái Quốc đối với phóng viên Giônvanni Giécmannétto, chúng ta phần nào đã biết lý do vì sao Người chọn nước Pháp là một trong những quốc gia mà Nguyễn Ái Quốc đến học tập, nghiên cứu cách mạng, tìm kiếm con đường cứu nước cho dân tộc Việt Nam.

Sau khi đến Liên Xô, Nguyễn Ái Quốc tham gia học tập tại trường Đại học Phương Đông. Ngày 21/4/1921, trường Đại học Phương Đông được thành lập tại Mátxcơva (Liên Xô), trực thuộc Quốc tế Cộng sản, nhằm mục đích đào tạo cán bộ cách mạng trước hết cho các nước phương Đông thuộc Liên Xô và các nước thuộc địa và phụ thuộc. Nhiệm vụ của trường đã được xác định cụ thể trong thông báo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Nga về việc thành lập Đại học Phương Đông: Nhằm mục đích đào tạo cán bộ đảng và cán bộ Xô Viết cho các nước cộng hòa liên bang và các nước cộng hòa tự trị, các công xã lao động và các dân tộc thiểu số. Năm 1923, Nguyễn Ái Quốc đến Liên Xô tham dự Đại hội V Quốc tế Cộng sản, nhưng vì Lênin bệnh, Đại hội hoãn họp nên Người đã tham gia lớp học ngắn hạn của trường này. Lần đầu tiên, Nguyễn Ái Quốc được thấy một trường học kiểu mới. Nhà trường được tổ chức theo chế độ tự quản, học viên tự bầu ra đại biểu của mình tham gia quản trị kinh tế và hành chính của trường, luân phiên nhau làm công việc phục vụ.

Trong thời gian học tập, nghiên cứu con đường giải phóng cho dân tộc Việt Nam tại Liên Xô, Nguyễn Ái Quốc đã gặp gỡ phóng viên Giônvanni Giécmannétto và có cuộc trao đổi rất thú vị. Phóng viên Giônvanni Giécmannétto tiếp tục đặt câu hỏi cho Nguyễn Ái Quốc: “Anh nghĩ thế nào về sáng kiến bônsêvích này?”. Người trả lời nhanh gọn: “Tôi rất phấn khởi đối với sáng kiến này. Tôi đã đọc nhiều tuyên bố ủng hộ và đoàn kết của những người chống đối nhưng không người nào đem lại cho chúng tôi một sự giúp đỡ thiết thực để thoát khỏi chế độ nô lệ mà những “người đi gieo rắc văn minh” đang giam hãm chúng tôi. Tôi cho rằng sáng kiến này sẽ đem lại những kết quả rất tốt. Nhiều người đã hiểu tình trạng kém cỏi của chúng tôi nhưng chưa có ai, trừ những người làm cách mạng Nga, chỉ cho chúng tôi con đường đi đến giải phóng”[5], đó là “giống như mặt trời chói lọi, Cách mạng Tháng Mười chiếu sáng khắp năm châu, thức tỉnh hàng triệu hàng triệu người bị áp bức, bóc lột trên trái đất. Trong lịch sử loài người chưa từng có cuộc cách mạng nào có ý nghĩa to lớn và sâu xa như thế”[6]. Theo Người: “trong thế giới bây giờ chỉ có cách mệnh Nga là đã thành công, và thành công đến nơi, nghĩa là dân chúng được hưởng cái hạnh phúc tự do, bình đẳng thật... Cách mệnh Nga dạy cho chúng ta rằng muốn cách mệnh thành công thì phải dân chúng (công nông) làm gốc, phải có đảng vững bền, phải bền gan, phải hy sinh, phải thống nhất. Nói tóm lại là phải theo chủ nghĩa Mã Khắc Tư và Lênin”[7].

Về tương lai, sau khi Nguyễn Ái Quốc học xong tại trường Đại học Phương Đông, Người sẽ làm gì? Phóng viên hỏi. Nguyễn Ái Quốc đã trả lời thể hiện tinh thần yêu nước mãnh liệt, luôn đau đáu, mong mỏi giải phóng dân tộc, quê hương: “Dĩ nhiên là tôi sẽ về Tổ quốc tôi để đấu tranh cho sự nghiệp của chúng tôi. Ở bên chúng tôi có nhiều việc phải làm lắm. Chúng tôi chẳng có quyền gì cả, trừ quyền đóng thuế cho “mẫu quốc” Pháp, cho bọn chủ bản xứ. Sự việc nổi bật nhất là như thế này: Chúng tôi là những người bị đô hộ, như đồng chí biết, chúng tôi là những dân tộc “hạ đẳng”, và vì thế, chúng tôi không có quyền ứng cử, bầu cử… Chúng tôi đã đau khổ nhiều và chúng tôi còn phải đau khổ nữa. Những người “khai hóa” các nước chúng tôi, không để chúng tôi tự do. Nhưng chúng tôi tiếp tục đi theo con đường Cách mạng tháng Mười đã vạch ra, chúng tôi sẽ vận dụng vào thực tiễn những bài học đã học được. Nhiều người còn rất trẻ đã có một trình độ mátxít ít có thể tưởng tượng là có thể có được vào tuổi đó. Chúng tôi hiểu rõ là chúng tôi có trách nhiệm rất nặng nề và tương lai của các dân tộc thuộc địa tùy thuộc vào sự tuyên truyền và tinh thần hy sinh của chúng tôi”[8].

Nguyễn Ái Quốc đã tố cáo sự tàn bạo, dã man của các nước đế quốc thực dân xâm lược thuộc địa, mà nước Pháp là một trong số các nước đó đã xâm lược, cai trị Việt Nam suốt mấy mươi năm. Do đó, nhiệm vụ cách mạng ở các nước thuộc địa cần phải gắn bó khăng khít với cách mạng vô sản thế giới. Nguyễn Ái Quốc là người Việt Nam đầu tiên vào học Trường Đại học Phương Đông ở Liên Xô. Người đã phát biểu về ngôi trường này: “Các dân tộc ở đó không bao giờ có thể ngẩng đầu lên được nếu không gắn bó với giai cấp vô sản thế giới… Việc thành lập trường Đại học bônsêvích (tức trường Đại học Phương Đông) đã mở ra một thời đại mới trong lịch sử các dân tộc thuộc địa ở phương Đông, và nhà trường đã dạy chúng tôi nguyên lý đấu tranh giai cấp, và nhà trường đã đặt mối liên hệ giữa chúng tôi với các dân tộc phương Tây và trang bị cho chúng tôi - Những người nô lệ khả năng hoạt động chặt chẽ”[9] để tự giải phóng mình theo phương châm “đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”.

Năm 2024, kỷ niệm tròn 100 năm (15/3/1924-15/3/2024) Nguyễn Ái Quốc trả lời cuộc phỏng vấn của phóng viên Báo B’UNITÀ là dịp để mỗi cán bộ, đảng viên, lực lượng vũ trang, công chức, viên chức, đoàn viên, hội viên, người dân trong và ngoài nước càng thêm tri ân những công hiến, hy sinh, đóng góp vĩ đại của Người đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam. Qua đó, chúng ta tiếp tục học tập và làm theo tốt hơn nữa về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong hiện tại và tương lai bằng những việc làm thiết thực, phù hợp với khả năng của bản thân.

[1], [2[, [3] E.Cô-bê-lép (1985), Đồng chí Hồ Chí Minh, Nxb Thanh niên, Hà Nội, tr.97

[4], [5] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 1, Nxb Chính trị quốc gia sự thật, tr.465; tr.466

[6] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 15, Nxb Chính trị quốc gia sự thật, tr.387

[7] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 15, Nxb Chính trị quốc gia sự thật, tr.304

[8] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 1, Nxb Chính trị quốc gia sự thật, tr.467, 468

[9] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 1, Nxb Chính trị quốc gia sự thật, tr. 468

Lê Quang Cần