Phát huy vai trò của Nhân dân trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Tham ô, lãng phí, quan liêu là một thứ “giặc ở trong lòng”” và biện pháp quan trọng hàng đầu để đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí chính là giáo dục tư tưởng cho quần chúng. Hồ Chủ tịch nhấn mạnh việc phát huy vai trò giám sát của quần chúng nhân dân, động viên quần chúng nhân dân tố giác, không bao che, tiếp tay cho chúng là một trong những biện pháp đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (TN, TC) rất quan trọng, bởi sự giám sát chặt chẽ của quần chúng nhân dân thông qua các hình thức khác nhau là cơ chế ngăn ngừa tham nhũng hữu hiệu; đồng thời, các phản ánh, kiến nghị kịp thời của Nhân dân qua công tác giám sát sẽ giúp các cơ quan nhà nước có thẩm quyền sớm phát hiện các hành vi tham nhũng. Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu: “Nhiệm vụ của quần chúng là phải hăng hái tham gia phong trào chống tham ô, lãng phí, quan liêu”, vì “phong trào chống tham ô, lãng phí, quan liêu ắt phải dựa vào lực lượng quần chúng thì mới thành công”. Do đó, “phải động viên quần chúng, phải thực hành dân chủ, phải làm cho quần chúng hiểu rõ, làm cho quần chúng hăng hái tham gia thì mới chắc chắn thành công. Quần chúng tham gia càng đông, thành công càng đầy đủ, mau chóng”.

Thực tiễn lịch sử Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản đã khẳng định việc động viên, phát huy vai trò của Nhân dân luôn là một trong những nhân tố góp phần quyết định mọi thắng lợi của sự nghiệp cách mạng. Và trong cuộc chiến phòng, chống TN, TC hiện nay cũng không nằm ngoài quy luật chung đó. Nhân dân là lực lượng vô cùng đông đảo và có sức mạnh to lớn giúp các cơ quan có thẩm quyền phát hiện, xử lý có hiệu quả đối với các vụ án, vụ việc tham nhũng. Điều 5, Luật phòng, chống tham nhũng năm 2018 đã chỉ rõ: “Công dân có quyền phát hiện, phản ánh, tố cáo, tố giác, báo tin về hành vi tham nhũng và được bảo vệ, khen thưởng theo quy định của pháp luật; có quyền kiến nghị với cơ quan nhà nước hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng và giám sát việc thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng. Công dân có nghĩa vụ hợp tác, giúp đỡ cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền trong phòng, chống tham nhũng”.

Quán triệt quan điểm “Dân là gốc”, dựa vào Nhân dân, phát huy mạnh mẽ vai trò, tinh thần trách nhiệm, sức sáng tạo và mọi nguồn lực của Nhân dân trong việc tham gia vào công tác phòng, chống TN, TC. Trong cuốn sách “Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống TN, TC, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh”, nhiều lần Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh tới vai trò của Nhân dân trong cuộc đấu tranh này. Tổng Bí thư khẳng định: “Sức mạnh và động lực to lớn của cuộc đấu tranh phòng, chống TN, TC là sự đồng tình, ủng hộ, hưởng ứng, tham gia tích cực của Nhân dân và cả hệ thống chính trị, báo chí, mà nòng cốt là các cơ quan có chức năng phòng, chống TN, TC, như nội chính, kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án. Nếu không dựa vào dân thì cuộc đấu tranh phòng, chống TN, TC khó có thể thành công. Dựa vào dân, lắng nghe dân, lắng nghe dư luận để chọn lọc tiếp thu cái đúng; phải “động viên quần chúng, phải thực hành dân chủ, phải làm cho quần chúng hiểu rõ, làm cho quần chúng hăng hái tham gia mới chắc chắn thành công””, như lời căn dặn của Bác Hồ kính yêu.

Có thể thấy, trong thời gian qua, công tác phòng, chống TN, TC của cả nước nói chung và của Đồng Nai nói riêng đã có bước tiến mạnh, với quyết tâm chính trị cao, đạt được nhiều kết quả quan trọng, toàn diện, rõ nét, được cán bộ, đảng viên và Nhân dân đồng tình, hưởng ứng, đánh giá cao, góp phần quan trọng vào công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và củng cố niềm tin của Nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng. Đáng chú ý, phần nhiều các vụ việc tham nhũng, hành vi tham nhũng được phát hiện, phanh phui, từ những đơn thư phản ánh, tố cáo, tố giác của Nhân dân và những nguồn tin phản ánh trên các phương tiện thông đại chúng và mạng xã hội. Sau khi Luật Phòng, chống tham nhũng 2018 được ban hành đến nay (thay thế Luật Phòng, chống tham nhũng 2005), các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đã tiếp nhận hàng chục ngàn đơn của Nhân dân và nguồn tin của báo chí phản ánh, tố cáo, tố giác về tham nhũng; nội dung đơn thư phản ánh, tố cáo, tố giác của Nhân dân về hành vi tham nhũng, tập trung ở một số các lĩnh vực: quản lý sử dụng đất đai; đầu tư xây dựng cơ bản; tài chính, ngân hàng; quản lý, sử dụng tài sản công, mua sắm vật tư thiết bị; buôn lậu và gian lận thương mại…

Tuy nhiên, vai trò của Nhân dân trong cuộc đấu tranh phòng, chống TN, TC trên địa bàn vẫn chưa thực sự phát huy hiệu quả. Chưa có cơ chế hợp lý để Nhân dân trực tiếp tham gia vào công tác đấu tranh phòng, chống TN, TC hiệu quả; ở nhiều nơi, việc quản lý tài chính, tài sản công, đất đai, tài nguyên, khoáng sản… chưa thực sự công khai, minh bạch để Nhân dân dễ dàng tiếp cận, giám sát, từ đó, có thể phát hiện kịp thời những sai sót, vi phạm… Bên cạnh đó, việc thực hiện quy chế dân chủ ở nhiều nơi còn mang tính hình thức, thiếu chiều sâu, thậm chí còn có tình trạng vi phạm nghiêm trọng quyền dân chủ, làm cho quyền lực không được kiểm soát, tạo cơ hội cho tham nhũng càng lộng hành, gây bất bình trong Nhân dân. Một bộ phận Nhân dân chưa nhận thức được trách nhiệm công dân trong công tác phát hiện và tố giác TN, TC nên còn thờ ơ, bàng quan. Nhằm tiếp tục phát huy hơn nữa vai trò của Nhân dân trong đấu tranh phòng, chống TN, TC, trong thời gian tới chúng ta phải thực hiện tốt một số nội dung sau:

Một là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động để nâng cao ý thức, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân đối với công tác phòng, chống TN, TC. Quán triệt, tuyên truyền, giáo dục sâu rộng các mục tiêu, quan điểm, nhiệm vụ, giải pháp, quy định của Đảng và Nhà nước về phòng, chống TN, TC; về sự nguy hại của TN, TC,... tạo sự tự giác, thống nhất cao về ý chí và hành động trong cán bộ, đảng viên và Nhân dân, trước hết là sự gương mẫu, quyết liệt của người đứng đầu và tập thể lãnh đạo các cấp, các ngành, cơ quan, tổ chức, đơn vị, địa phương”. Vận động Nhân dân kiên quyết chống TN, TC, không tiếp tay cho TN, TC, có thái độ và hành vi chống TN, TC, nhất là, xóa bỏ tư tưởng “tiền bôi trơn” của người dân khi tham gia các thủ tục hành chính; khi bị nhũng nhiễu, gây phiền hà trong giải quyết công việc, người dân cần kịp thời phản ánh tình trạng với các cơ quan có thẩm quyền trong phòng, chống TN, TC.

Hai là, nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện cơ chế thật sự hiệu quả để Nhân dân giám sát hoạt động của cán bộ, cơ quan nhà nước, giám sát hoạt động của cơ quan có chức năng phòng, chống TN, TC, kiểm soát việc thực hiện quyền lực do Nhân dân ủy quyền, nhằm thực hiện có hiệu quả nguyên tắc “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Thực hiện cơ chế giám sát của công chúng và dư luận xã hội. Nghiên cứu để có những hình thức phù hợp mở rộng phạm vi tham gia của công chúng trong công tác phòng, chống TN, TC, tăng cường sự giám sát của công chúng đối với việc thực thi quyền lực của các cơ quan bảo vệ pháp luật. Đồng thời, có biện pháp thiết thực bảo vệ người tố cáo, tố giác tham nhũng theo quy định của Luật Tố cáo để tránh việc trù dập, trả thù của người bị tố cáo.

Ba là, đề cao vai trò giám sát của Nhân dân thông qua nhiều hình thức khác nhau: thông qua đường dây điện thoại nóng, hòm thư góp ý, phản ánh, khiếu nại, tố cáo. Đặc biệt, quá trình hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận phải tạo điều kiện để Nhân dân tham gia giám sát, phản biện xã hội, góp phần hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật về phòng, chống TN, TC, nhất là, giám sát việc thực hiện các quy định về nêu gương, việc kê khai, công khai tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức, người có chức vụ, quyền hạn; việc thực thi trách nhiệm, quyền hạn của các cơ quan nhà nước và người có thẩm quyền trong phòng, chống TN, TC. Trong hoạt động giám sát, phải tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân; biết dựa vào Nhân dân, lắng nghe Nhân dân, vận động Nhân dân chủ động, tích cực tham gia có hiệu quả trong việc giám sát công tác cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, đại biểu dân cử, phát hiện, đấu tranh với những biểu hiện suy thoái, biến chất, quan liêu, tham nhũng của cán bộ, công chức, đảng viên.

Bốn là, thực hiện tốt việc bảo vệ, khen thưởng người tố cáo hành vi TN, TC. Để Nhân dân yên tâm, tích cực phát hiện, tố giác hành vi tham nhũng, các cơ quan chức năng cần nêu cao trách nhiệm và có những biện pháp thiết thực bảo vệ người tố cáo, tố giác TN, TC, không để xảy ra tình trạng người tố cáo bị trù dập, trả thù, ảnh hưởng đến cuộc sống bình thường, lợi ích vật chất, tinh thần của người tố cáo và người thân của họ. Đồng thời, cần có những hình thức khen thưởng xứng đáng cả về vật chất và tinh thần cho những người có công trong việc tố cáo TN, TC.

Phan Đức Phương