Chiến khu Rừng Sác và Đoàn 10 đặc công anh hùng

Tháng 10/1945, Chiến khu Rừng Sác được thành lập, trở thành nơi đứng chân của các lực lượng kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Đến thời kỳ kháng chiến chống đế quốc Mỹ, tháng 4/1966, Bộ Chỉ huy Miền thành lập Đặc khu quân sự Rừng Sác (Mật danh T10, sau đổi tên thành Trung Đoàn 10 đặc công Rừng Sác), Chiến khu trở thành nơi đứng chân của Trung Đoàn 10 đặc công Rừng Sác. Từ căn cứ này, lực lượng đặc công đã tổ chức hàng trăm trận đánh vào các trung tâm đầu não, kho tàng, bến cảng… của địch, gây cho chúng những tổn thất to lớn, góp phần vào thắng lợi trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của Nhân dân ta.

Cần Giờ là huyện ven biển, nằm về phía Đông Nam, cách trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh khoảng 50km theo đường chim bay. Huyện có các cửa sông lớn của các con sông: Lòng Tàu, Cái Mép, Gò Gia, Thị Vải, Soài Rạp, Đồng Tranh. Tổng diện tích tự nhiên của toàn huyện là 70.445,34ha. Hiện nay, huyện Cần Giờ giáp ranh với huyện Nhơn Trạch, huyện Long Thành (tỉnh Đồng Nai), huyện Châu Thành, thành phố Bà Rịa, thành phố Vũng Tàu (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) về phía Đông và Đông Bắc. Giáp với huyện Cần Đước, huyện Cần Giuộc (tỉnh Long An) huyện Gò Công Đông (tỉnh Tiền Giang) về phía Tây. Giáp với huyện Nhà Bè (thành phố Hồ Chí Minh) về phía Tây Bắc. Phía Nam giáp với Biển Đông. Toàn huyện có 01 thị trấn Cần Thạnh và 06 xã: Bình Khánh, Tam Thôn Hiệp, An Thới Đông, Long Hòa, Lý Nhơn và Thạnh An (xã đảo).

Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Đại tá Lê Bá Ước - Trung đoàn trưởng Đoàn 10 đặc công Rừng Sác trước dinh Thống Nhất, ngày 30/4/2000

Dưới chế độ Mỹ và Việt Nam cộng hòa, địa bàn huyện Cần Giờ gồm hai quận Cần Giờ và Quảng Xuyên thuộc tỉnh Phước Tuy. Ngày 09/9/1960, chính quyền Sài gòn chuyển hai quận này sang tỉnh Biên Hòa. Về phía chính quyền cách mạng, Cần Giờ thuộc tỉnh Gia Định cũ. Sau khi đất nước thống nhất, huyện Cần Giờ thuộc tỉnh Đồng Nai (1976-1978) với tên gọi là huyện Duyên Hải. Ngày 28/2/1978, huyện Duyên Hải được sát nhập vào Thành phố Hồ Chí Minh. Ngày 18/12/1991, huyện đổi tên thành Cần Giờ. Địa hình huyện chia cắt bởi sông, rạch, không có nước ngọt, cây đước ở đây chiếm 47,2%.

Trong 30 năm chiến tranh giải phóng chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, Rừng Sác của huyện Cần Giờ là một “Bát quái trận đồ” với những mái nhà tự nhiên của tán cây rừng dày đặc đủ sức che giấu hàng đại đội. Trên trời đủ các loài chim ưa mò cua, ốc, cá. Dưới nước ngoài tôm, cá có trăn nước, rái cá, cá sấu. Trong rừng, nhiều nhất là heo rừng, khỉ đen, khỉ đột. Rừng Sác - một vùng đất gắn liền với những địa danh lịch sử: Sông Lòng Tàu, sông Soài Rạp, cửa biển Cần Giờ... Nơi đây xưa kia, Nguyễn Huệ đã từng thắng những trận thủy chiến với Nguyễn Ánh có tàu nước ngoài giúp sức; đến Trương Định những ngày đầu chống Pháp đã từng rút quân về đây lập chiến khu Lý Nhơn. Xã này còn ngôi đền thờ ông Thần Không Đầu, tức là ông Sáu Hạnh, người trước khi bị giặc Pháp hành quyết đã nói một câu bất hủ: “Ta thà chết chứ không để giặc bắt ông Định”. Khi khởi nghĩa Nam Kỳ nổ ra (1940), nơi đây đã có mầm mống lực lượng vũ trang của Đảng.

Chiến khu Rừng Sác được hình thành từ tháng 10/1945. Đầu năm 1948, Trung đoàn 300, bao gồm một Tiểu đoàn quân Nam tiến và các đơn vị địa phương chính thức được thành lập với nhiệm vụ phát triển chiến tranh du kích, xây dựng căn cứ, đặc biệt là tổ chức các đội chuyên môn dùng thủy lôi đánh tàu địch xuôi ngược trên các con sông vào cảng Sài Gòn, ra Biển Đông. Rừng Sác bốn bề là nước, nhưng lại thiếu nước ngọt trầm trọng, phải dự trữ nước mưa và dùng thuyền tiếp tế nước từ nơi khác đến. Ở đây, “giọt nước là giọt máu”. Suốt 09 năm kháng chiến chống Pháp đã có hàng trăm chiến sĩ ngã xuống trên đường vận chuyển nước vì địch phong tỏa gắt gao.  Bộ đội ta phải dùng phương pháp chưng cất nước mặn như chưng cất rượu để có nước ngọt. Vấn đề gạo càng gay go hơn, hàng tháng trời bộ đội không biết đến hạt gạo chỉ có củ mì, rau rừng, cua ốc, tôm cá thay cơm. Các đơn vị phải tổ chức những chợ cá lưu động để đổi lấy lương thực; phải dựa vào dân ra Sài Gòn mua gạo tiếp tế cho bộ đội. Địa thế Rừng Sác bí hiểm nhưng lòng dân luôn hướng về kháng chiến và có truyền thống “cứng đầu”, “bất trị”, nên giặc Pháp đã phải “ớn” Chiến khu Rừng Sác. Có năm địch chỉ mở được một cuộc càn quét.

Trong kháng chiến chống Mỹ, khi Sài Gòn trở thành cái gọi là “Thủ đô” của Việt Nam Cộng hòa, sông Lòng Tàu trở thành “yết hầu” của cái “dạ dày chiến tranh khổng lồ” thì Chiến khu Rừng Sác là một trận địa lợi hại uy hiếp đầu não, sào huyệt của bộ máy chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ. Trung đoàn 10 đặc công Rừng Sác (Đoàn 10) được thành lập vào ngày 15/4/1966 với những chiến sĩ ưu tú, được đào tạo bài bản về cách sử dụng và “hóa giải” bom mìn. Đặc biệt, ngoài tài thao lược về võ thuật, đánh trận thì họ còn được mệnh danh là “bậc thầy” về các loại chất nổ, bộc phá. Lính đặc công thường hoạt động vào ban đêm nên cần phải có sức khỏe, tinh thần gan dạ. Đoàn 10 được Bộ Chỉ huy Quân Giải phóng miền Nam phân công làm nhiệm vụ thọc sâu, áp sát, bám trụ bằng mọi giá để tiến công liên tục vào kho tàng, bến cảng của địch, từ Cát Lở, Rạch Dừa, Nhà Bè, Cát Lái, thành Tuy Hạ và đánh sâu vào nội đô. Mọi sinh hoạt và chiến đấu của hàng nghìn cán bộ, chiến sĩ hoàn toàn trên mặt nước sình lầy, phải tự túc mọi bề, người này ngã xuống, người khác tiếp tục tiến lên với những trận đánh quả cảm, vang động đã khiến kẻ thù phải kinh ngạc thốt lên: “Đây là một cuộc chiến đấu kỳ lạ trong một cuộc chiến tranh kỳ lạ”.

Năm 1968, Đoàn 10 được giao trọng trách khóa chặt sông Lòng Tàu (nay thuộc huyện Nhơn Trạch), đánh phá bến cảng, kho tàng của địch; đồng thời, tiêu diệt đồn bót, ấp chiến lược, giải phóng đất, giải phóng Nhân dân. Bằng sức tiến công dũng mãnh, Đoàn 10 đã nhanh chóng làm chủ các ấp chiến lược, tiêu hao sinh lực địch, phục hồi cơ sở cách mạng, đánh bại nhiều cuộc hành quân càn quét, đánh chìm nhiều tàu vận tải hàng chục ngàn tấn của địch và thọc sâu pháo kích vào các khu: Kho bom Thành Tuy Hạ, Cát Lái, Nhà Bè, ngăn chặn có hiệu quả quân địch trên tuyến đường thủy huyết mạch chi viện cho mặt trận Sài Gòn.

Trong Tổng tiến công và nổi dậy xuân Mậu Thân 1968, giữa lúc bị địch bao vây gắt gao nhất, Đoàn 10 rừng Sác nhận lệnh đánh vào Dinh Độc Lập và Đại sứ quán Mỹ. Các chiến sĩ Đoàn 10 đã vạch đường, luồn qua các chốt chặn của hải quân Mỹ tiến sát mục tiêu, giáng một đòn nảy lửa vào sào huyệt kẻ thù, tiêu diệt nhiều tàu trọng tải lớn của địch. Kết thúc chiến dịch Mậu Thân, Đoàn 10 được phong tặng: “Thành đồng quyết thắng” và nhiều danh hiệu cao quý khác.

Những năm 1972-1973, Đoàn 10 tiếp tục được Bộ Chỉ huy Miền giao nhiều nhiệm vụ quan trọng, trong đó, có các nhiệm vụ phá hủy kho xăng Nhà Bè và kho bom Thành Tuy Hạ. Sau nhiều tháng điều nghiên, đột nhập thực địa, kế hoạch đánh kho bom Thành Tuy Hạ lần thứ nhất được thực hiện. Kết quả, 23 nhà kho chứa chất nổ và 09 kho chất đầy bom napal của địch bị đánh nổ. Trận này, Đoàn 10 được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng nhất. Tiếp theo sau thắng lợi của trận đánh, phương án đánh kho bom lần hai được thông qua. Kết thúc trận đánh, hơn 100 ngàn tấn bom trong kho Thành Tuy Hạ của địch đã bị phá hủy…

Tổng kết 10 năm chiến đấu (1966-1975), Đoàn 10 đã đánh 595 trận, loại khỏi vòng chiến đấu 6.200 tên địch; đánh chìm và cháy 356 tàu, thuyền chiến đấu; đánh đắm 133 tàu vận tải từ 8.000 đến 13.000 tấn và bắn cháy 145 tàu vận tải khác; bắn rơi 29 máy bay trực thăng; đánh sập và hỏng 04 cầu, 03 khu sở chỉ huy của địch; pháo kích 70 trận, làm cháy hàng chục triệu lít xăng dầu, phá hủy nhiều kho tàng, doanh trại… Chiến khu Rừng Sác với sự “ngự trị” của Đoàn 10 đặc công đã trở thành “tử địa” của kẻ thù. Đoàn 10 đặc công Rừng Sác đã vinh dự được Đảng và Nhà nước tuyên dương danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân (năm 1973); nhiều tập thể, cá nhân cũng được tuyên dương và truy tặng Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Những chiến công oanh liệt của Đoàn 10 mãi đi vào lịch sử hào hùng của dân tộc ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, là tấm gương chiến đấu anh dũng để các thế hệ trẻ hôm nay và mai sau mãi học tập, rèn luyện, phấn đấu, xứng đáng với những người đã làm rạng danh lịch sử đất nước. Căn cứ cách mạng Rừng Sác nay đã được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia vào năm 2004. Ngày 21/01/2000, UNESCO đã công nhận Rừng Sác là Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cần Giờ với hệ động thực vật đa dạng, độc đáo điển hình của vùng ngập mặn./.

Đoàn Trung Kiên