Chiến thắng Buôn Ma Thuột ngày 10/3/1975 - “Đòn điểm huyệt” chiến lược, tạo “bàn đạp” giải phóng miền Nam

Ngày 10/3/1975, quân và dân ta giành thắng lợi Buôn Ma Thuột - Chiến thắng mang tính bước ngoặt trên mặt trận Tây Nguyên nói riêng và xoay chuyển cục diện chiến trường miền Nam nói chung. Trận thắng Buôn Ma Thuột trong Chiến dịch Tây Nguyên trở thành đòn đánh chí mạng, bắt đầu cho sự thất bại liên tiếp của quân địch, mở ra những chiến thắng ròn rã của quân và dân ta với đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh, kết thúc toàn thắng cuộc Tổng tiến công nổi dậy mùa Xuân năm 1975, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975).

Vị trí chiến lược và chủ trương của ta

Buôn Ma Thuột có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng về kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, từ lịch sử đến hiện tại. Buôn Ma Thuột có “sứ mệnh” to lớn trong tiến trình phát triển của đất nước. Trong đấu tranh giải phóng dân tộc, Buôn Ma Thuột được lựa chọn là “đòn điểm huyệt” chiến lược giúp non sông thu về một mối. Việc lấy Buôn Ma Thuột làm mục tiêu quyết chiến trong mùa xuân 1975 có ý nghĩa chiến lược hết sức quan trọng. Buôn Ma Thuột là thủ phủ của tỉnh Đắk Lắk và cũng là thị xã đầu tiên của Tây Nguyên. Đây là một đô thị có vị trí chiến lược không chỉ đối với Tây Nguyên mà còn cả miền Nam. Giải phóng Buôn Ma Thuột sẽ tạo ra bàn đạp giải phóng toàn bộ Tây Nguyên, đồng bằng ven biển miền Trung, mở ra hướng tiến công quan trọng vào Sài Gòn.

Trong bối cảnh cuối năm 1974, cục diện chiến trường miền Nam có sự chuyển biến mạnh mẽ, các lực lượng cách mạng miền Nam liên tiếp giành được nhiều thắng lợi. Ngày 06/01/1975, quân ta giành chiến thắng Phước Long, thế và lực của chính quyền và quân đội Sài Gòn ngày càng suy yếu. Do đó, Bộ Chính trị đã hạ quyết tâm giải phóng miền Nam và xác định “Nếu thời cơ đến vào đầu năm hoặc cuối năm 1975 thì lập tức giải phóng miền Nam trong năm 1975”, đồng thời, quyết định chọn Buôn Ma Thuột làm mục tiêu chủ yếu của Chiến dịch Tây Nguyên - mở màn cho cuộc Tổng tiến công nổi dậy mùa Xuân năm 1975. Đầu tháng 02/1975, đồng chí Bùi San, đại diện Thường vụ Khu ủy Khu 5 truyền đạt cho Tỉnh ủy Đắk Lắk quyết định của Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương về việc chọn Buôn Ma Thuột làm trận đột phá mở màn Chiến dịch Tây Nguyên. Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã tiến hành họp ra nghị quyết lãnh đạo; đồng thời, chỉ đạo các cấp khẩn trương triển khai thực hiện công tác chuẩn bị mọi mặt để tham gia chiến dịch. Để phối hợp với các đơn vị Quân Giải phóng, Ban Thường vụ Tỉnh ủy quyết định thành lập Đội Vận động chính trị gồm 83 đồng chí, do đồng chí Ama H’Oanh (Tô Tấn Tài), Bí thư Thị ủy Buôn Ma Thuột phụ trách.

Lịch sử đã chứng minh, “đòn điểm huyệt” ở Buôn Ma Thuột làm lung lay chế độ ngụy quyền Sài Gòn, tạo đà cho quân ta thần tốc tiến công và giành thắng lợi trong Chiến dịch Hồ Chí Minh ngày 30/4/1975 - giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, góp phần làm nên mốc son chói lọi trong lịch sử dựng nước, giữ nước của dân tộc.

Diễn biến và ý nghĩa “đòn điểm huyệt” chiến lược Buôn Ma Thuột

Để đảm bảo yếu tố bí mật, bất ngờ cho trận quyết chiến chiến lược ở Buôn Ma Thuột, từ đầu năm 1975, bộ đội chủ lực của ta ở Tây Nguyên đã tiến hành kế hoạch nghi binh tài tình, thu hút sự ứng phó của địch ở Bắc Tây Nguyên với một loạt hoạt động quân sự trên chiến trường, tạo ra thế chia cắt Tây Nguyên với đồng bằng, chia cắt phía Nam với phía Bắc Tây Nguyên và hoàn toàn bao vây, cô lập thị xã Buôn Ma Thuột.

Ngày 10/3/1975, quân ta đánh chiếm hoàn toàn các mục tiêu phụ cận của địch, xe tăng quân giải phóng tiến vào Buôn Ma Thuột, trận tiến công Buôn Ma Thuột kết thúc thắng lợi (Ảnh tư liệu)

Sáng ngày 10/3/1975, từ các hướng, quân ta nổ súng tiến công vào thị xã Buôn Ma Thuột. Với sự kết hợp giữa quân chủ lực và bộ đội địa phương, quân ta nhanh chóng tiêu diệt nhiều cứ điểm của địch ở thị xã. Đến 10 giờ, ngày 11/3/1975, quân ta làm chủ hoàn toàn thị xã Buôn Ma Thuột.

Tháng 3/1975, Quân Giải phóng đánh chiếm Sở Chỉ huy Sư đoàn 23 ngụy trong trận Buôn Ma Thuột (Ảnh tư liệu)

Trong trận đánh Buôn Ma Thuột, Đại đội 9 do Trung tướng Đoàn Sinh Hưởng chỉ huy gồm 10 xe tăng T54B và 10 xe K63, được tổ chức thành 04 đội. Quân ta tập trung hỏa lực đánh thẳng vào các mục tiêu chủ yếu, nhanh chóng làm chủ căn cứ Núi Lửa và sở chỉ huy Sư đoàn 23 ngụy, nhưng tại quận lỵ Đức Lập, do sự kháng cự quyết liệt của địch, bộ đội ta phải tạm dừng để củng cố lực lượng. Đêm 09/3, toàn bộ lực lượng tham gia tiến công Buôn Ma Thuột triển khai đội hình trên 05 hướng, trong đó, Sư đoàn 316 tiến công từ ba hướng, Sư đoàn 10 thọc sâu vào sở chỉ huy địch và Trung đoàn 95B đánh vào ngã Sáu. Những thắng lợi liên tiếp trên các mặt trận đã làm suy yếu hệ thống phòng thủ của địch, tạo đà cho trận đánh quyết định giải phóng Buôn Ma Thuột, mở ra bước ngoặt quan trọng trong chiến dịch Tây Nguyên.

Ngày 10/3/1975, từ các hướng, xe tăng và binh chủng cơ giới của ta mở hết tốc lực, theo đường trinh sát đã đánh dấu, xông ra khỏi rừng, tiến thẳng về phía thị xã Buôn Ma Thuột. Các loại hỏa lực và ánh đèn pha sáng rực của xe tăng làm bùng lên ý chí, quyết tâm của cán bộ, chiến sĩ ta, khiến kẻ thù hoang mang, khiếp đảm. Theo kế hoạch chiến đấu, đội 1 dẫn đầu đột phá vào cửa mở, đội 2 thọc sâu vào Sở Chỉ huy Sư đoàn 23 ngụy. Bị dồn vào chân tường, địch chống cự quyết liệt.

Tháng 3/1975, diễn ra chiến dịch Tây Nguyên, ta đánh chiếm sân bay Buôn Ma Thuột (Ảnh chụp tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam)

Đến tối 10/3, toàn bộ lực lượng đột kích thọc sâu gồm Đại đội 9 và bộ binh đã áp sát Sư đoàn 23 ngụy. Đến 06 giờ, ngày 11/3, Đại đội 9 sẵn sàng xuất kích thì phát hiện xe quân sự địch từ vườn cà phê tiến ra phản kích. Ngay lập tức, tôi ra lệnh cho các xe nổ súng chiến đấu khiến 01 xe M113 và 01 xe M41 của địch bốc cháy, quân địch hốt hoảng bỏ chạy. Sau đó, xe tăng Đại đội 9 tiếp tục lao lên đánh chiếm Sở chỉ huy Sư đoàn 23 ngụy - sào huyệt cuối cùng của địch ở Buôn Ma Thuột. Đến 10 giờ, ngày 11/3, các hướng, mũi đồng loạt tiến công vào Sở Chỉ huy Sư đoàn 23 ngụy. Đại đội 9 rải ra chốt giữ những vị trí khống chế địch, hỗ trợ các chiến sĩ Tiểu đoàn 4 nhanh chóng hạ cờ chính quyền Sài Gòn, kéo cờ giải phóng lên trong niềm vui hân hoan chiến thắng. Trung tướng Đoàn Sinh Hưởng xúc động nhớ lại.

Phát huy lợi thế trên chiến trường, Tỉnh ủy Đắk Lắk lãnh đạo các huyện sử dụng lực lượng địa phương, phát động quần chúng nổi dậy diệt ác, truy quét tàn quân địch, phá ấp chiến lược để Nhân dân quay về buôn làng cũ. Tại các căn cứ H9 (huyện Krông Bông), H11 (huyện Krông Pắc), H4 (quận Buôn Hồ)… quân và dân ta lần lượt tiến công, làm tan rã các căn cứ của địch. Đến ngày 24/3/1975, tỉnh Đắk Lắk hoàn toàn giải phóng. Chiến thắng Buôn Ma Thuột, giải phóng tỉnh Đắk Lắk trở thành “quả đấm thép” làm lung lay chế độ ngụy quân, ngụy quyền.

Chiến thắng Buôn Ma Thuột là “đòn điểm huyệt” bất ngờ, gây “choáng váng” đối với chính quyền, quân đội Sài Gòn; làm đảo lộn thế bố trí phòng ngự của địch ở Tây Nguyên, buộc địch phải rút bỏ Tây Nguyên - đây là căn nguyên dẫn đến hàng loạt sai lầm của địch. Đồng thời, tạo điều kiện cho quân ta tiến công như thế “chẻ tre”, tạo thế và lực, bước nhảy vọt về chất của cách mạng miền Nam - “một ngày bằng hai mươi năm”. Điều này càng khẳng định đòn tiến công thị xã Buôn Ma Thuột ở chiến trường Tây Nguyên thực sự là “đòn phủ đầu” đối với chế độ Ngụy Sài Gòn. “Chiến thắng Tây Nguyên đã tạo cho quân dân ta những điều kiện thuận lợi để chuyển sang cuộc Tổng tiến công và nổi dậy ngày càng phát triển mạnh mẽ trên khắp các chiến trường và giành thắng lợi ngày càng lớn”. Chiến thắng Buôn Ma Thuột đã “điểm đúng huyệt” và tạo ra đột biến về chiến dịch, dẫn đến đột biến về chiến lược, tạo thời cơ cho những trận then chốt tiếp theo.

Chiến thắng Buôn Ma Thuột trở thành “bàn đạp” để giải phóng hoàn toàn miền Nam

Thắng lợi to lớn, toàn diện trong trận Buôn Ma Thuột đã tạo ra đột biến về chiến lược, làm xuất hiện thời cơ để giải phóng miền Nam nhanh hơn, chín muồi hơn. Chiến thắng Buôn Ma Thuột buộc địch rút khỏi Tây Nguyên về đồng bằng. Quân và dân ta tiến công dồn dập, đến ngày 03/4/1975, Chiến dịch Tây Nguyên kết thúc thắng lợi, 05 tỉnh Tây Nguyên được giải phóng. Quân ta phát triển xuống duyên hải Nam Trung Bộ phối hợp với các lực lượng vũ trang địa phương giải phóng Quy Nhơn (ngày 31/3/1975), Tuy Hòa (ngày 01/4/1975), Nha Trang (ngày 02/4/1975).

Chiến thắng Buôn Ma Thuột ngày 10/3/1975 cùng với diễn biến trên chiến trường Tây Nguyên đã dẫn đến việc ngày 18/3/1975, Bộ Chính trị đã bổ sung quyết tâm chiến lược “Giải phóng miền Nam ngay trong năm 1975, chuyển tiến công chiến lược ở Tây Nguyên phát triển thành Tổng tiến công chiến lược”. Phối hợp với Chiến dịch Tây Nguyên, quân và dân ta tiến công giải phóng Trị Thiên - Huế (ngày 26/3/1975) và Đà Nẵng (ngày 29/3/1975) - đập tan tập đoàn phòng ngự mạnh của quân đội Sài Gòn ở khu vực miền Trung, làm phá sản âm mưu co cụm chiến lược; tạo nên vùng hậu phương hoàn chỉnh, tăng cường lực lượng, bổ sung vật chất cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, làm thay đổi tương quan lực lượng giữa ta và địch, góp phần đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của Nhân dân ta nhanh chóng đi đến thắng lợi cuối cùng, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước vào ngày 30/4/1975 với thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh.

Có thể khẳng định rằng, chiến thắng Buôn Ma Thuột trở thành “bàn đạp” để quân và dân ta tiến tới giải phóng miền Nam, đưa nong sông thu về một mối. Đây là chiến thắng oanh liệt, là một mốc son chói lọi góp nên trang sử vàng trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng, bảo vệ Tổ quốc với đỉnh cao là thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh - chấm dứt 21 năm quân, dân ta kháng chiến chống đế quốc Mỹ, đưa đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập, thống nhất, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội. Đồng thời, khẳng định tính chân lý trong lời di huấn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một, sông có thể cạn, núi có thể mòn, song chân lý ấy không bao giờ thay đổi”.

Thành ủy Buôn Ma Thuột tổ chức gặp mặt kỷ niệm 50 năm chiến thắng Buôn Ma Thuột (10/3/1975-10/3/2025)

Kỷ niệm Chiến thắng Buôn Ma Thuột ngày (10/3/1975-10/3/2025) là dịp để cán bộ, đảng viên và Nhân dân thể hiện lòng biết ơn sâu sắc công lao to lớn của các chiến sĩ cộng sản từng bị giam cầm, đày ải, hy sinh trong chiến dịch Tây Nguyên nói chung và chiến thắng Buôn Ma Thuột nói riêng. Chiến thắng đã góp phần quan trọng để tiến tới thắng lợi của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy trên toàn miền Nam.

Lê Sơn