Đảm bảo an toàn bức xạ khi sử dụng thiết bị X-quang trong y tế

* Bức xạ là gì? Tại sao phải đảm bảo an toàn khi sử dụng bức xạ?

Luật Năng lượng nguyên tử 18/2008/QH12 định nghĩa: Bức xạ là chùm hạt hoặc sóng điện từ có khả năng ion hóa vật chất được phát sinh từ nguồn phóng xạ (tia X, tia gamma, hay các hạt phóng xạ alpha, beta, neutron…). Bức xạ khi tiếp xúc với cơ thể người có thể gây nhiễm xạ, gây ra việc ion hóa bên trong cơ thể, phá vỡ chuổi DNA, giết chết tế bào, gây đột biến gen, gây ung thư… tùy vào mức độ thẩm thấu mà gây ra phản ứng cơ thể khác nhau, nhẹ có thể gây chóng mặt, buồn nôn; nặng có thể tổn thương các mô sống, gây ung thư và dẫn đến tử vong.

Đảm bảo an toàn bức xạ là việc thực hiện các biện pháp chống lại tác hại của bức xạ, ngăn ngừa sự cố hoặc giảm thiểu hậu quả của chiếu xạ đối với con người, môi trường.

Trong y tế, bức xạ dùng trong chẩn đoán hình ảnh, xạ trị và y học hạt nhân. Trong đó, phổ biến nhất là X-quang y tế, ứng dụng trong chẩn đoán hình ảnh, giúp ích rất nhiều cho các bác sĩ khi chẩn đoán về cấu trúc xương, xác định bệnh lý về xương, chẩn đoán các bệnh về phổi, khảo sát vùng bụng ...và có thể phát hiện ra nhiều bệnh khác.

* Công tác đảm bảo an toàn bức xạ trên địa bàn tỉnh

Theo thống kê của Sở Khoa học và Công nghệ (KHCN), trên địa bàn tỉnh hiện có khoảng 144 cơ sở có sử dụng các thiết bị X-quang y tế phục vụ khám, chữa bệnh. Để đảm bảo an toàn cho đội ngũ nhân viên kỹ thuật và người được chiếu xạ trong quá trình vận hành, sử dụng các thiết bị khi chụp X-quang, Sở KHCN thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn về an toàn bức xạ; tổ chức các đợt thanh tra, kiểm tra an toàn bức xạ tại các cơ sở theo định kỳ hoặc đột xuất; hướng dẫn, cấp phép, gia hạn sử dụng thiết bị X-quang chẩn đoán trong y tế cho các cơ sở y tế; cấp Chứng chỉ nhân viên bức xạ cho nhân viên kỹ thuật. Trong năm 2023, Sở KHCN đã hướng dẫn, cấp phép sử dụng thiết bị X-quang chẩn đoán trong y tế cho 45 đơn vị [1]; cấp 45 Chứng chỉ nhân viên bức xạ; đào tạo 06 lớp ATBX cho 352 nhân viên làm việc trong lĩnh vực bức xạ trong đó 03 lớp được tổ chức tại Bệnh viện đa khoa Thống Nhất và Bệnh viện Đại Học Y Dược Shing Mark, Công ty TNHH Pou Sung Việt Nam; phối hợp với Viện Nghiên cứu Hạt nhân Đà Lạt khảo sát đánh giá sơ bộ về 02 chỉ số tổng hoạt độ phóng xạ α, β trong nước dưới đất tại huyện Long Thành.

Hiện nay việc cấp phép sử dụng thiết bị X-quang chẩn đoán trong y tế được thực hiện hoàn toàn trực tuyến qua một cửa điện tử. Công tác đào tạo về an toàn bức xạ[2] thực hiện theo định kỳ 03 năm một lần, người phụ trách an toàn phải được đào tạo nhắc lại và bổ sung kiến thức chuyên sâu, thông tin mới về an toàn bức xạ. Một số cơ sở y tế sử dụng nhiều thiết bị X-quang y tế nhất trên địa bàn tỉnh có thể kể đến như: Bệnh viện Đồng Nai, Công ty Cổ phần Bệnh viện viện Đồng Nai-2, Bệnh viện Đa khoa Thống Nhất, Công ty TNHH MTV Bệnh Viện Đại Học Y Dược ShingMark.

Hàng năm, công tác thanh tra, kiểm tra về X-quang luôn được Sở KHCN quan tâm, thực hiện. Qua kiểm tra, 100% các cơ sở y tế đảm bảo tuân thủ các quy định về an an toàn bức xạ trong y tế đang áp dụng hiện nay như Thông tư liên tịch số 13/2014/BKHCN-BYT Quy định về bảo đảm an toàn bức xạ trong y tế; Thông tư 28/2015/TT-BKHCN, ngày 30/12/2015 của Bộ KHCN về Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia đối với thiết bị chụp X-quang tổng hợp dùng trong y tế; Thông tư 02/2016/ TT-BKHCN, ngày 25/3/2016 về “Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia đối với thiết bị chụp cắt lớp vi tính dùng trong y tế”… Công tác kiểm định thiết  bị xạ trị, kiểm xạ khu vực làm việc được thực hiện định kỳ. Công tác theo dõi và đánh giá liều chiếu xạ, trang bị liều kế cho kỹ thuật viên để đo chính xác liều chiếu được đảm bảo. 100% cơ sở sử dụng giấy phép còn hiệu lực và hồ sơ được lưu trữ đúng quy định; 100% cơ sở có giấy chứng chỉ nhân viên bức xạ (người phụ trách an toàn bức xạ). Nhờ vậy, trên địa bàn tỉnh đến nay không có sự cố nào xảy ra liên quan đến X-quang y tế, công tác đảm bảo an toàn bức xạ, đặc biệt là bức xạ X-quang y tế được thực hiện tốt, góp phần nâng cao chất lượng trong việc chăm sóc sức khỏe người dân trên địa bàn tỉnh.

Lớp tập huấn an toàn bức xạ tổ chức tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Khánh ngày 30/3/2024