Kỷ niệm 10 năm Ngày Sách Việt Nam (21/4/2014-21/4/2024) - Vai trò của sách đối với việc nâng cao hiệu quả “tự học, tự rèn”

Ngày Sách Việt Nam ra đời được 10 năm, nhưng dân tộc Việt Nam vốn hiếu học và ham đọc sách, đó là một nét đẹp trong truyền thống văn hóa của dân tộc. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, sách vẫn còn nguyên giá trị, sách là nơi lưu trữ chủ yếu kho tàng tri thức khổng lồ của nhân loại. Trong đời sống tinh thần xã hội, sách đóng vai trò hết sức quan trọng, sách là chiếc chìa khóa vạn năng mở cánh cửa trí tuệ và tâm hồn của con người, là người thầy siêu Việt thắp sáng trong ta nguồn tri thức vô tận, dạy con người biết sống, biết cư xử và biết hy sinh. Từ xa xưa, ông cha ta đã rất đề cao vai trò của sách, coi sách như gia tài đáng giá nhất mà cha mẹ để lại cho con cháu: “Để vàng bạc chẳng bằng để sách cho con”, và cho rằng “Một kho vàng không bằng một nang chữ”. Sách không chỉ là một kho kiến thức vô tận mà còn là kho của cải vô tận. Chỉ với những trang sách đó, thế hệ sau mới có thể hiểu được những gì mà thế hệ trước đã làm, được kế thừa và tiếp tục phát triển, làm cho đời sống con người trở nên văn minh, hiện đại hơn. Sách chính là người thầy vĩ đại, có tác dụng lớn đối với việc giáo dục nhân cách con người. Mỗi cuốn sách đều thể hiện giá trị nhân văn cao cả, dạy cho chúng ta biết sống, biết yêu thương, sẻ chia với những người xung quanh. Sách giúp chúng ta cảm nhận được tình yêu thương con người, cho ta hiểu biết về các giá trị văn hóa, xã hội và giá trị cuộc sống… kiến thức đó có trong thơ ca, những tác phẩm văn học, lịch sử, địa lý, triết học… Đúng như câu nói của nhà văn nổi tiếng thế giới, đại thi hào Nga M.Gorki: “Sách mở rộng ra trước mắt tôi những chân trời mới”.

Sách và văn hóa đọc sách là một trong những truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, các loại hình đa phương tiện, trí tuệ nhân tạo AI,… ngoài sách con người còn tiếp thu thông tin qua các phương tiện khác như truyền hình, phim ảnh, Internet... Và những phương tiện nghe nhìn đó đang tỏ ra có nhiều ưu thế, hấp dẫn hơn so với sách, đang có xu hướng lấn át sách và thói quen đọc sách của người Việt đang bị mất dần, nhất là thế hệ trẻ. Nếu như trước kia, sách là một trong những món quà quý giá mà trẻ nhỏ háo hức, mong ước; thì nay những món quà đám trẻ mong muốn thường là các trò chơi điện tử, những chiếc điện thoại thông minh, những cuộc vui chơi giải trí… Từ đó, nhiều ý kiến tỏ ra bi quan về sự lụi tàn của văn hóa đọc, truyền thống quý báu ham đọc sách đang dần bị mai một. Văn hóa đọc, nhất là ở giới trẻ đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng, văn hóa nghe nhìn lướt đang ngày càng chiếm ưu thế văn hóa đọc và thói quen đọc sách đang bị mất dần, mặc dù giữa phương thức đọc và nghe nhìn có sự khác nhau. Xét về bản chất, cùng một thông tin tiếp nhận nhưng đọc và nghe - nhìn văn hóa đọc và văn hóa nghe - nhìn thuộc hai cấp độ khác nhau. Đọc sách đòi hỏi trí tưởng tượng và khả năng tập trung cao hơn so với nghe nhìn (chỉ lướt qua, xem hình ảnh, tin ngắn, ấn tượng được lưu lại không nhiều, tri thức tiếp nhận không sâu sắc, toàn diện). Đọc sách là một quá trình suy ngẫm, bồi dưỡng tư duy, mở mang kiến thức và hình thành thế giới quan cho người đọc; còn nghe nhìn bị hình ảnh, âm thanh với tốc độ trôi đi nhanh chóng, nhiều lúc không kịp để suy ngẫm. Chính vì thế mà văn hóa đọc đóng vai trò chủ đạo trong việc truyền bá và tiếp thu tri thức một cách hệ thống và sâu sắc mà văn hóa nghe, nhìn khó có thể làm được. Sự tích lũy về văn hóa, vốn hiểu biết, kinh nghiệm sống, cách sống... chủ yếu thông qua việc đọc. Đọc sách còn giúp ta phân biệt người này với người khác, rộng hơn là làm cho dân tộc này khác với dân tộc khác một cách sâu sắc và toàn diện; còn văn hóa nghe nhìn lướt thì mang tính toàn cầu, tính giải trí. Vì vậy, trong nhận thức, chúng ta không nên phủ nhận, hoặc quá đề cao một phương thức nào đó một cách cực đoan, mà phải thấy được chúng đều là những loại hình văn hóa lành mạnh chỉ bổ sung cho nhau chứ không triệt tiêu lẫn nhau. Từ đó, dù các phương tiện nghe nhìn, Internet... có phát triển mạnh mẽ đến đâu thì văn hóa đọc và sách vẫn được xem là một kênh tiếp nhận thông tin quan trọng của con người.

Vai trò của Sách là cung cấp cho con người kho tàng tri thức về rất nhiều vấn đề trong cuộc sống. Sách được phân loại chẳng những theo thể loại, lĩnh vực mà còn theo độ tuổi, sở thích. Sách được in với nhiều thứ tiếng, nhiều ngôn ngữ khác nhau và có thể mang đến bất kỳ đâu trên thế giới. Sách có một vai trò rất quan trọng đối với việc mở rộng hiểu biết của con người và từ đó góp phần phát triển thế giới. Sách là một sản phẩm kỳ diệu, là một trong những phương tiện hữu hiệu để truyền đạt tư tưởng, tình cảm, ý nghĩ và kinh nghiệm từ thế hệ này cho thế hệ khác. Đọc sách là một quá trình tích lũy và nâng cao tri thức, là cơ hội để mỗi người được tiếp cận với khối lượng tri thức khổng lồ, như V.I.Lênin đã nói: “Không có sách, không có tri thức…”; sách chính là nguồn tri thức, là kết tinh tất cả những học thuyết có giá trị nhất, ghi lại toàn bộ lịch sử loài người; là di sản của đời trước để lại cho đời sau... Nhờ có sách mà con người đã tiếp thu được tri thức của nhân loại tích lũy trong suốt quá trình lịch sử lâu dài. Vì vậy, đọc sách không chỉ đơn thuần là một hình thức để tiếp cận thông tin, mà còn là thái độ, cách ứng xử của chúng ta với tri thức, sách vở; là một trong những hoạt động văn hóa, được gọi là văn hóa đọc. 

Nhận thấy tầm quan trọng của văn hóa đọc, để phát huy truyền thống hiếu học và ham đọc sách của dân tộc ta, ngày 24/2/2014, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định lấy ngày 21/4 hằng năm là Ngày sách Việt Nam. Mục đích của Ngày sách Việt Nam là nhằm khuyến khích và phát triển phong trào đọc sách trong cộng đồng, nâng cao nhận thức của nhân dân về ý nghĩa to lớn và tầm quan trọng của việc đọc sách đối với việc nâng cao kiến thức và kỹ năng, phát triển tư duy, giáo dục và rèn luyện nhân cách con người. Ngày Sách Việt Nam là sự kiện văn hóa quan trọng đối với những người yêu sách và cả cộng đồng xã hội, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Đồng thời, tôn vinh giá trị của sách, khẳng định vai trò, vị trí, tầm quan trọng của sách trong đời sống xã hội; tôn vinh người đọc và những người tham gia sưu tầm, sáng tác, xuất bản, in, phát hành, lưu giữ, quảng bá sách. Bên cạnh đó, nâng cao trách nhiệm của các cấp, các ngành, các cơ quan chức năng và các tổ chức xã hội đối với việc xây dựng và phát triển văn hóa đọc Việt Nam.

Trên thế giới, đánh giá cao tầm quan trọng của sách và văn hóa đọc, trong kỳ họp lần thứ 28 của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tại Paris từ ngày 25/10-16/11/1995, UNESCO đã quyết định chọn ngày 23/4 hàng năm làm “Ngày sách và bản quyền thế giới”, trong đó, nêu rõ mục tiêu và các thành phần tham gia ngày tôn vinh những giá trị của sách và sự đóng góp của các tác giả đã cho ra đời những tác phẩm bất hủ. Hưởng ứng chủ trương của UNESCO, trên toàn thế giới đã có hơn 150 quốc gia tổ chức kỷ niệm “Ngày sách và bản quyền thế giới” với nhiều hoạt động thiết thực, thu hút được nhiều người tham gia. 

Có thể thấy, sách có vai trò rất quan trọng đối với mỗi con người. Các hoạt động hưởng ứng Ngày sách và Văn hóa đọc Việt Nam được tổ chức hằng năm đã và đang diễn ra sôi nổi tại các địa phương sẽ góp phần quảng bá, tôn vinh sách, khơi gợi tình yêu sách và thúc đẩy văn hóa đọc cũng như phong trào đọc sách trong Nhân dân, làm phong phú đời sống tinh thần, từ đó nâng cao kiến thức và làm chủ cuộc sống của chính mình, góp phần xây dựng và phát triển đất nước. Việc nâng cao ý thức tự giác đọc sách là phương pháp tự học, tự rèn hiệu quả nhất, thiết thực nhất, giúp chúng ta nhận ra giá trị của những quy tắc ứng xử, những chuẩn mực đạo đức làm người, từ đó, có cái nhìn, tâm thế tích cực hơn về cuộc sống…. Đồng thời, việc nhận thức được giá trị, tầm quan trọng của sách góp phần phát huy truyền thống hiếu học và đam mê đọc sách của dân tộc ta. “Chưa từng có ai không học mà lại thành công cả”, mà đọc sách là phương pháp tự học, tự rèn hiệu quả nhất, là con đường ngắn nhất để đi đến thành công. Nhìn vào tấm gương đọc sách của Bác Hồ, các chiến sĩ Trường Sa, những bậc vĩ nhân, những nhà trí thức, những tỷ phú thế giới,… chúng ta mới thấy được vai trò của Sách. Trong hành trình 30 năm tìm đường cứu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhờ có sách mà Người đã có thêm nhiều hiểu biết về những nước đã đi qua. Người còn tìm đến với ánh sáng của chủ nghĩa Mác-Lênin cũng qua những trang sách. Đó cũng là vũ khí đắc lực để Người truyền bá tư tưởng cách mạng vô sản về nước, cổ vũ Nhân dân đấu tranh giành độc lập, tự do cho Tổ quốc, thống nhất non sông, vững bước đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội. Ở Trường Sa, sách có vai trò quan trọng, là người bạn thân thiết, là món ăn tinh thần không thể thiếu đối với cán bộ, chiến sĩ đang làm nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Phát biểu tại lễ khai mạc ngày Sách Việt Nam năm 2024 tại Khu Di tích Văn Miếu – Quốc Tử Giám Hà Nội, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa - Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương đã nhấn mạnh các nhiệm vụ mà các cơ quan, ban, bộ, ngành… cùng với Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hội Xuất bản Việt Nam cần quan tâm triển khai tốt hơn nữa để nâng cao văn hóa đọc trong thời gian tới:

Thứ nhất, đẩy mạnh quán triệt, đẩy mạnh công tác giáo dục, tuyên truyền và nâng cao nhận thức trong hệ thống chính trị và toàn xã hội về ý nghĩa, tầm quan trọng của sách và văn hóa đọc đối với việc bồi đắp tri thức, nâng cao kiến thức, kỹ năng, phát triển tư duy, giáo dục và hình thành nhân cách con người. Cần nâng cao tính tự giác trong việc đọc sách, coi việc đọc sách là phương pháp tự học, giúp chúng ta nhận ra giá trị của những quy tắc ứng xử, chuẩn mực đạo đức làm người, từ đó có cách nhìn, tâm thế tích cực hơn trong cuộc sống.

Thứ hai, chú trọng đầu tư, hỗ trợ thành lập các thiết chế, hoạt động khuyến đọc trong nhà trường, cơ quan, đơn vị từ Trung ương đến địa phương, tạo thói quen đọc sách trong các tầng lớp nhân dân, quan tâm phát triển, cổ vũ những mô hình hay trong việc đọc, nghiên cứu, áp dụng những tri thức từ sách vào cuộc sống. Đẩy mạnh tổ chức các hoạt động có liên quan đến sách và văn hóa đọc đến hệ thống các trường học, nhà văn hóa, điểm văn hóa, buôn làng, cộng đồng dân cư, các địa bàn cơ sở…

Thứ ba, phải tăng cường vận động sáng tác các tác phẩm, công trình… có giá trị cao về tư tưởng, khoa học, giáo dục, văn hóa… phục vụ nhu cầu ngày càng cao của bạn đọc. Khuyến khích xuất bản các sách hay, có giá trị, bảo đảm tính đa dạng, hấp dẫn, đáp ứng nhu cầu của công chúng, bạn đọc và các tầng lớp nhân dân. Phát huy vai trò của các doanh nghiệp, thu hút các nguồn lực xã hội đầu tư vào phát triển ngành xuất bản, quảng bá sách và văn hóa đọc.

Thứ tư, đẩy mạnh chuyển đổi số trong công tác xuất bản, in và phát hành sách, gắn phát triển văn hóa đọc với chuyển đổi số để tạo ra giá trị mới, chú trọng phát triển văn hóa đọc trên các phương tiện truyền thông, báo chí, nền tảng công nghệ, mạng xã hội. Khai thác và sử dụng các loại hình, phương thức xuất bản điện tử, sách nói, sách tinh gọn… tạo sức lan tỏa rộng rãi mạnh mẽ hơn nữa trong các tầng lớp nhân dân.

Thứ năm, mở rộng quan hệ giao lưu hợp tác, tích cực tham gia các hoạt động quốc tế về sách, nhất là sự kiện Ngày Sách và Bản quyền thế giới 23/4 hằng năm. Tổ chức các hội sách quốc tế và tham gia các hội sách nước ngoài để thu hút các đơn vị xuất bản lớn trong khu vực và thế giới. Tăng cường các hoạt động giới thiệu, quảng bá các tác phẩm, tác giả Việt Nam tới bạn bè quốc tế…, từ đó góp phần nâng cao hình ảnh, vị thế và uy tín của Việt Nam đối với khu vực và quốc tế.

Các đại biểu tỉnh Đồng Nai cắt băng khai mạc các hoạt động hưởng ứng Ngày sách và văn hóa đọc Việt Nam lần thứ 3/2024

Tỉnh Đồng Nai hưởng ứng Ngày sách và văn hóa đọc Việt Nam 2024, sáng 16/4/2024 tại Thư viện tỉnh, Sở Văn hóa, thể thao và du lịch phối hợp với Thư viện tỉnh tổ chức lễ khai mạc Ngày Sách và văn hóa đọc Việt Nam lần thứ 3/2024. Đến dự lễ khai mạc Ngày Sách và văn hóa đọc Việt Nam có PGS.TS Huỳnh Văn Tới - Ủy viên Hội đồng Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh và đại diện lãnh đạo các sở, ban, ngành và địa phương trong tỉnh.

Với thông điệp: “Sách hay cần bạn đọc”, “sách quý tặng bạn”, các hoạt động hưởng ứng Ngày sách và văn hóa đọc năm nay được tổ chức với nhiều hoạt động như: trưng bày xếp sách nghệ thuật, phục vụ sách báo, tạp chí; giao lưu giới thiệu tác giả tác phẩm, tặng sách, viết thư pháp, gian hàng bán sách giảm giá; các chương trình đố vui có thưởng...

Ở

Ban tổ chức tri ân các đơn vị đồng hành trong chuỗi hoạt động Ngày Sách và văn hóa đọc Việt Nam thành phố Biên Hòa năm 2024

Trước đó, ngày 09/4/2024, tại Công viên Biên Hùng, UBND thành phố Biên Hòa tổ chức Lễ khai mạc Ngày Sách và văn hóa đọc Việt Nam thành phố Biên Hòa lần thứ 3/2024. Phó trưởng ban thường trực Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Nguyễn Thị Hồng Trang đã dự. Với chủ đề “Sách kiến tạo tương lai”, Ngày Sách và văn hóa đọc Việt Nam thành phố Biên Hòa trưng bày, giới thiệu 10 ngàn đầu sách, 200 ngàn ấn phẩm của các nhà xuất bản, doanh nghiệp phát hành trong và ngoài tỉnh. Các sách đa dạng thể loại, đề tài như: lịch sử, văn hóa, xã hội, thiếu nhi, khoa học, kỹ năng sống. Các hoạt động trưng bày, phục vụ bạn đọc trên địa bàn thành phố Biên Hòa sẽ diễn ra trong 2 đợt, đợt 1 từ ngày 09-14/4 và đợt 2 từ ngày 26/4-01/5/2024.

Lê Sơn