Kỷ niệm 74 năm Ngày Quốc tế Thiếu nhi (01/6/1950-01/6/2024) - Nguồn gốc và ý nghĩa lịch sử

Quốc tế Thiếu nhi 01/6 được biết đến là ngày Tết dành cho trẻ em, đây là dịp để trẻ được vui chơi, nhận những món quà ý nghĩa từ người thân. Tại Việt Nam, từ lâu ngày Quốc tế Thiếu nhi 01/6 còn gọi là ngày Tết thiếu nhi, được coi như một ngày hội lớn của trẻ nhỏ. Việt Nam là nước đầu tiên ở châu Á và nước thứ hai trên thế giới phê chuẩn Công ước về quyền trẻ em.

Các em thiếu nhi bị phát xít Đức giam ở trại tập trung (Nguồn Ảnh tư liệu)

Ngày Quốc tế Thiếu nhi bắt nguồn từ một sự kiện lịch sử khó quên của nhân loại, xảy ra vào những năm 1942-1944. Sáng ngày 01/6/1942, phát xít Đức bao vây làng Li-đi-xơ (Tiệp Khắc), chúng bắt đi 173 người đàn ông, 196 người phụ nữ và trẻ em. Tại đây, chúng tàn sát 66 người và đưa 104 trẻ em vào trại tập trung, hơn 88 em đã chết trong phòng hơi độc, 09 em khác bị đưa đi làm tay sai cho bọn phát xít. Hai năm sau, ngày 10/6/1944, phát xít Đức lại bao vây thị trấn Ô-ra-đua (Pháp). Chúng dồn hơn 400 người vào trong một nhà thờ, trong số đó, có rất nhiều phụ nữ và hơn 100 trẻ em rồi phóng hỏa đốt cháy toàn bộ nhà thờ đó. Đó là những tội ác không thể tha thứ của bọn phát xít khiến toàn nhân loại căm phẫn tột cùng và đau xót cho những đứa trẻ vô tội.

Để tưởng nhớ đến hàng trăm trẻ em vô tội đã bị Đức Quốc Xã sát hại nhẫn tâm, năm 1949, Liên đoàn Phụ nữ dân chủ Quốc tế đã quyết định lấy ngày 01/6 hàng năm làm Ngày quốc tế bảo vệ Thiếu nhi, nhằm đòi chính phủ các nước phải nhận trách nhiệm về đời sống Thiếu nhi, đòi giảm ngân sách quân sự để tăng ngân sách giáo dục, bảo vệ và chăm sóc thiếu niên, nhi đồng. Kể từ năm 1950, ngày 01/6 hàng năm trở thành Ngày của Thiếu nhi. Từ đó đến nay, tổ chức phụ nữ, thanh niên các nước đã chính thức lấy ngày này làm ngày biểu dương lực lượng đấu tranh chống lại các thế lực xấu gây chiến tranh để bảo vệ hạnh phúc cho các bà mẹ và trẻ em trên toàn thế giới.

Nhân dịp Tết Nguyên đán đầu tiên sau hòa bình, các cháu thiếu nhi Thủ đô đến chúc Tết Bác Hồ tại Phủ Chủ tịch và múa hát quanh Bác, ngày 09/02/1955 (Ảnh Tư liệu Bảo tàng Hồ Chí Minh)

Ở Việt Nam, sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dành tình thương yêu, sự quan tâm và chăm sóc đặc biệt cho sự nghiệp trồng người. Bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em là trách nhiệm của Nhà nước, gia đình và xã hội. Ngay sau khi giành được độc lập, ngày 01/6 và Tết Trung thu (15/8 âm lịch) hàng năm đã thật sự trở thành ngày hội vui chơi tưng bừng của thiếu nhi cả nước. Ngày Quốc tế Thiếu nhi đầu tiên 01/6/1950 trong giai đoạn cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của dân tộc ta đang trải qua thời kỳ cam go, ác liệt nhất, nhưng Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn luôn nghĩ tới thiếu nhi cả nước và gửi thư chúc mừng các cháu thiếu niên, nhi đồng. Từ đó, hàng năm cứ đến ngày Tết thiếu nhi và Tết Trung thu, thiếu nhi cả nước lại hân hoan đón thư chúc mừng của Bác Hồ.

Hiện nay, chính sách pháp luật của Việt Nam về trẻ em ngày càng được hoàn thiện và tiến bộ. Luật Trẻ em ngày 05/4/2016 đã quy định 25 điều về quyền trẻ em, thuộc 04 nhóm quyền: quyền sống còn, quyền được bảo vệ, quyền được phát triển, quyền được tham gia. Quyền trẻ em là tất cả những gì trẻ em cần có để được sống, lớn lên lành mạnh, an toàn. Việt Nam luôn khẳng định: Chăm sóc, bảo vệ trẻ em, tạo môi trường sống tốt, lành mạnh là một nhiệm vụ chiến lược, trọng tâm để phát triển đất nước bền vững. Luật Trẻ em cũng quy định “Tháng hành động vì trẻ em". Tháng hành động vì trẻ em năm 2024 có chủ đề “Hành động thiết thực, ưu tiên nguồn lực cho trẻ em”. Đây là cơ hội để toàn xã hội nâng cao nhận thức về công tác bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em. Chủ đề của Tháng hành động năm nay là “Hành động thiết thực, ưu tiên nguồn lực cho trẻ em”, hướng tới các mục đích, yêu cầu sau: Truyền thông nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành về triển khai thực hiện Chỉ thị số 28-CT/TW, ngày 25/12/2023 của Bộ Chính trị về tăng cường công tác chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; tập trung nội dung chỉ đạo ưu tiên nguồn lực để bảo đảm thực hiện quyền trẻ em và giải quyết các vấn đề về trẻ em. Vận động xã hội thực hiện phong trào “Toàn dân chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em”, hỗ trợ mỗi xã có một công trình dành cho trẻ em được xây dựng hoặc nâng cấp; mỗi đoàn viên, hội viên của tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội có một hành động thiết thực vì trẻ em.

Chiều 28/5/2024, Chủ tịch nước Tô Lâm tặng quà cho các thanh Thiếu niên tiêu biểu tại Phủ Chủ tịch (Hà Nội) (Ảnh ST).

Thời gian triển khai “Tháng hành động vì trẻ em” năm 2024 từ ngày 01-30/6/2024 với những hoạt động chính do Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội chủ trì, phối hợp tổ chức lễ phát động, chiến dịch truyền thông, hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác trẻ em. Trước đó, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 02 quyết định quan trọng về lĩnh vực trẻ em. Đó là Quyết định số 1591/QĐ-TTg, ngày 08/12/2023 về việc phê duyệt Chương trình chăm sóc sức khỏe tâm thần trẻ em, chăm sóc trẻ em mồ côi giai đoạn 2023-2030 và Quyết định số 1080/QĐ-TTg, ngày 15/9/2023 phê duyệt danh sách thành viên Ủy ban quốc gia về trẻ em. Đặc biệt năm 2023, Cục Trẻ em đã triển khai ký kết 02 quy chế/chương trình phối hợp liên ngành. Đó là Quy chế số 2236/QCPH-LĐTBXH-GDĐT-YT-CA, ngày 16/6/2023 giữa 04 Bộ: Lao động, Thương binh và Xã hội; Giáo dục và Đào tạo; Y tế và Công an về phối hợp phòng, chống bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em và Chương trình phối hợp số 386/CTr-CTE-QBT-CT, ngày 04/7/2023 giữa 03 đơn vị: Cục Trẻ em; Quỹ Bảo trợ trẻ em Việt Nam và Cục Chính trị Quân chủng Hải quân về phối hợp thực hiện hoạt động “Hải quân nhận đỡ đầu con ngư dân”.

Lê Sơn