Kỷ niệm 93 năm Ngày thành lập Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam (18/11/1930-18/11/2023)

Trong suốt 93 năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng ta, Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam đã không ngừng phát triển, lớn mạnh, trưởng thành, luôn hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử vẻ vang, đóng góp to lớn vào sự nghiệp cách mạng vĩ đại của Đảng và dân tộc Việt Nam; tập hợp, củng cố và phát huy sức mạnh Đại đoàn kết toàn dân tộc thời đại Hồ Chí Minh, góp phần xây dựng nước Việt Nam “độc lập, tự do”, “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Qua các thời kỳ lịch sử, Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam có những hình thức tổ chức và tên gọi khác nhau.

1. Hội Phản đế đồng minh (11/1930-3/1935)

Kế thừa, phát huy truyền thống yêu nước và đoàn kết của dân tộc ta, Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng” và sự cần thiết phải xây dựng một Mặt trận Dân tộc thống nhất. Ngay từ khi mới ra đời, trong Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc vạch ra đã chủ trương đoàn kết mọi lực lượng dân tộc và dân chủ trong Mặt trận Dân tộc thống nhất nhất nhằm đoàn kết các giai tầng trong xã hội, các tổ chức chính trị, các cá nhân phát huy truyền thống yêu nước, sức mạnh mọi nhân tố của dân tộc phấn đấu cho sự nghiệp chung giải phóng dân tộc.  

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, phong trào cách mạng phản đế, phản phong 1930-1931 diễn ra sôi nổi, rầm rộ trong cả nước mà đỉnh cao là Xô viết - Nghệ Tĩnh. Qua phong trào, các tổ chức chính trị với các hệ tư tưởng khác nhau nhưng gặp nhau ở mục tiêu giải phóng dân tộc lần lượt xuất hiện với sự tham gia của nhiều tầng lớp, nhiều dân tộc. Quá trình này cũng khẳng định năng lực cách mạng của các giai tầng trong xã hội, khẳng định vị trí đặc biệt và hệ tư tưởng của giai cấp công nhân với việc định hướng cho cuộc cách mạng giải phóng dân tộc. Quá trình này cũng khẳng định khối liên minh công nông là cơ sở của Mặt trận Dân tộc thống nhất do Đảng chủ xướng. Nghị quyết về vấn đề phản đế tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương tháng 10/1930 đã nêu rõ sự cấp thiết phải thành lập Mặt trận Thống nhất phản đế. Ngày 18/11/1930, Ban Thường vụ Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương ra Chỉ thị thành lập Hội phản đế đồng minh - hình thức đầu tiên của Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng.

2. Hội Phản đế liên minh (3/1935-10/1936)

Tháng 3/1935, Đại hội Đảng lần thứ nhất của Đảng Cộng sản Đông Dương đã thông qua nghị quyết về công tác Phản đế liên minh, quyết định thành lập và thông qua điều lệ của tổ chức nhằm tập hợp tất cả các lực lượng phản đế toàn Đông Dương. Điều lệ của Phản đế liên minh được mở rộng và linh hoạt hơn Điều lệ Hội Phản đế đồng minh. Bất kỳ người hoặc đoàn thể nào thừa nhận nghị quyết, Điều lệ và thường xuyên nộp hội phí thì được thừa nhận là hội viên.

3. Mặt trận Thống nhất nhân dân phản đế (10/1936-3/1938)

Chủ trương thành lập “Mặt trận Thống nhất nhân dân phản đế” được phổ biến qua tài liệu liên quan chính sách mới ngày 30/10/1936 để khắc phục những sai lầm trong nhận thức và hành động trong quá trình thực hiện liên minh thời kỳ trước. Việc tập hợp lực lượng trong Mặt trận Dân tộc thống nhất được công khai qua bức thư ngỏ của Đảng Cộng sản Đông Dương gửi cho Chính phủ Mặt trận nhân dân Pháp nhằm bày tỏ sự đồng minh với nhân dân Pháp, kêu gọi ban hành một số quyền tự do, dân chủ cơ bản cho nhân dân Đông Dương và hô hào “tất cả các đảng phái chính trị, tất cả các tầng lớp nhân dân Đông Dương tham gia Mặt trận nhân dân Đông Dương”.

4. Mặt trận Dân chủ Đông Dương (3/1938-11/1940)

Sau khi Mặt trận Bình dân giành chiến thắng và lên cầm quyền ở Pháp (5/1936) đã chủ trương thành lập một Ủy ban Nghị viện nhằm điều tra tình hình chính trị và kinh tế ở các thuộc địa. Cùng với nhiều nước thuộc địa khác, các nhà yêu nước ở Việt Nam kêu gọi “tiến tới một cuộc Đông dương Đại hội”, sáng kiến này đã được Đảng Cộng sản Đông Dương ủng hộ bằng bức Thư ngỏ (8/1936) nêu 12 nguyện vọng cụ thể làm cơ sở cho Đông Dương Đại hội, lời kêu gọi đã dấy lên một phong trào sôi nổi trong Nhân dân cả nước. Tháng 9/1937, một loạt các tổ chức như: Thanh niên Dân chủ Đông Dương, Hội Cứu tế bình dân, Công hội, Nông hội,… ra đời, hoạt động công khai và nửa công khai, các tổ chức quần chúng như: Hội Ái hữu, hội Tương tế, hội hoạt động Âm nhạc... từng bước hình thành Mặt trận Dân chủ Đông Dương. Tháng 6/1938, Đảng Cộng sản Đông Dương gửi thư công khai cho các đảng phái, đề nghị gác các ý kiến bất đồng để “bước tới thành lập Mặt trận Dân chủ Đông Dương”, chính trong thời kỳ này từ những phong trào của các tổ chức Mặt trận trên đã dần hình thành Mặt trận Dân tộc thống nhất với tính chất của một tổ chức.

5. Mặt trận Thống nhất Dân tộc phản đế Đông Dương (11/1940-5/1941)

Ngày 01/9/1939, Chiến tranh thế giới lần thứ hai bùng nổ, Mặt trận Dân chủ Đông Dương bị thực dân Pháp thẳng tay đàn áp. Cùng với sự đầu hàng thỏa hiệp của thực dân Pháp với phát xít Nhật, vấn đề sống còn của các dân tộc Đông Dương đã đặt ra cấp bách. Tháng 11/1939, Đảng Cộng sản Đông Dương đã kịp thời chuyển hướng chỉ đạo, chuyển Mặt trận Dân chủ thành Mặt trận Dân tộc thống nhất để chống chiến tranh đế quốc với tên gọi chính thức là “Mặt trận Dân tộc thống nhất phản đế Đông Dương” nhằm liên hiệp tất cả các dân tộc Đông Dương, các giai tầng, đảng phái, cá nhân có tinh thần phản đế muốn giải phóng dân tộc chống đế quốc, bè lũ tay sai của chúng và vua chúa bản xứ phản bội quyền lợi dân tộc. Các tổ chức phản đế phát triển nhanh chóng dưới hình thức bí mật và công khai.

6. Mặt trận Việt Nam độc lập Đồng minh, gọi tắt là Mặt trận Việt Minh (5/1941-5/1946)

Trong bối cảnh Chiến tranh thế giới thứ hai ngày càng ác liệt, sau khi đánh chiếm châu Âu, phát xít Đức chuẩn bị tấn công Liên Xô và chiến tranh Thái Bình Dương có nguy cơ bùng nổ. Ở Đông Dương, quân Nhật kéo vào nước ta (9/1940), thực dân Pháp đầu hàng và làm tay sai cho phát xít Nhật. Trước tình hình cấp bách đó, muốn tập hợp lực lượng toàn dân thì phải giương cao ngọn cờ dân tộc, phải đoàn kết hết sức rộng rãi nên tại Hội nghị Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương lần thứ 8 xác định: “Trong lúc này quyền lợi của bộ phận, của giai cấp, phải đặt dưới sự sinh tử, tồn vong của quốc gia, của dân tộc. Trong lúc này, nếu không giải quyết được vấn đề dân tộc giải phóng, không đòi được độc lập, tự do cho toàn thể dân tộc thì chẳng những toàn thể quốc gia dân tộc còn chịu mãi kiếp ngựa trâu, mà quyền lợi của bộ phận, giai cấp đến vạn năm cũng không đòi lại được”. Và theo đề nghị của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, Mặt trận Dân tộc thống nhất chống phát xít Pháp - Nhật với tên gọi Mặt trận Việt Nam độc lập đồng minh gọi tắt là Mặt trận Việt Minh được thành lập ngày 19/5/1941, lấy cờ đỏ sao vàng năm cánh làm cờ của Mặt trận Việt Minh.

Sự ra đời của Mặt trận Việt Minh là bước trưởng thành vượt bậc của Mặt trận Dân tộc thống nhất về cả đường lối, tổ chức và hoạt động, thu hút được mọi giới đồng bào yêu nước, từ công nhân, nông dân, trí thức, tiểu tư sản đến tư sản dân tộc, phú nông và một số địa chủ nhỏ có tinh thần yêu nước, đưa tới cao trào đánh Pháp, đuổi Nhật của toàn dân ta trong những năm 1941-1945. Mặt trận Việt Minh là một trong những nhân tố cơ bản bảo đảm cho Cách mạng tháng Tám năm 1945 thắng lợi, giành chính quyền về tay Nhân dân, lập nên nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc - kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Tại Đại hội Quốc dân do Tổng bộ Việt Minh triệu tập họp ở Tân Trào ngày 16-17/8/1945 đã thông qua lệnh tổng khởi nghĩa, quyết định quốc kỳ, quốc ca cử ra Ủy ban giải phóng dân tộc tức là Chính phủ lâm thời do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời đọc Tuyên ngôn độc lập, đại biểu Tổng bộ Việt Minh là Nguyễn Lương Bằng đọc Lời hiệu triệu đồng bào cả nước.

7. Mặt trận thống nhất Việt Minh - Liên Việt (5/1946-3/1951)

Sau Cách mạng tháng Tám, bên cạnh những thuận lợi, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vừa ra đời phải đương đầu với nhiều khó khăn “ngàn cân treo sợi tóc”. Để đáp ứng yêu cầu mới của sự nghiệp cách mạng và mở rộng hơn nữa khối đoàn kết dân tộc, ngày 29/5/1946, Hội Liên hiệp Quốc dân Việt Nam (Hội Liên Việt) được thành lập - đây là bước phát triển mới của Mặt trận Dân tộc thống nhất. Mặt trận Việt Minh và Hội Liên Việt đã hình thành Mặt trận thống nhất, cùng nhau làm chỗ dựa vững chắc cho Chính quyền cách mạng non trẻ nhằm đối phó có hiệu lực với thù trong, giặc ngoài.

Thực hiện Lời kêu gọi “Toàn quốc kháng chiến” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Mặt trận thống nhất Việt Minh - Liên Việt đã ra sức tuyên truyền, vận động Nhân dân tham gia kháng chiến, sát cánh bên nhau, đẩy mạnh mọi hoạt động, xây dựng tổ chức, phát triển lực lượng nhằm mục tiêu chung là kháng chiến thắng lợi, giành độc lập dân tộc. Việc thống nhất giữa Mặt trận Việt Minh và Hội Liên Việt trở thành yêu cầu khách quan của kháng chiến và sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta nhằm củng cố và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân.

8. Mặt trận Liên Việt (3/1951-9/1955)

Sau chiến thắng Biên giới Thu - Đông năm 1950, Đảng Cộng sản Đông Dương tiến hành Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ hai (02/1951), cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của Nhân dân ta đã giành được quyền chủ động chiến lược trên chiến trường chính, đang bước vào giai đoạn quyết liệt. Thực hiện khẩu hiệu “Tất cả cho tiền tuyến”, yêu cầu tập hợp các hình thức tổ chức Mặt trận để đoàn kết động viên toàn dân ta tập trung sức người sức của đẩy mạnh kháng chiến trở nên cấp bách.

Ngày 03/3/1951, Đại hội toàn quốc Mặt trận Thống nhất Việt Minh - Liên Việt tại Tuyên Quang, với các chủ trương đường lối đúng đắn Đảng Lao động Việt Nam và sự ủng hộ tích cực của các Đảng Xã hội, Đảng Dân chủ, các tổ chức chính trị, các nhân sĩ trí thức trong Mặt trận Việt Minh và Hội Liên Việt đã hợp nhất thành Mặt trận Liên hiệp Quốc dân Việt Nam (gọi tắt là Mặt trận Liên Việt).

Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Mặt trận Liên Việt đã thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ như: Tăng cường đại đoàn kết toàn dân, vận động các giới đồng bào chấp hành tốt các chính sách của Đảng và Nhà nước, đập tan mọi hoạt động tàn bạo và âm mưu thâm độc của kẻ thù; vận động Nhân dân thực hiện giảm tô, giảm tức và cải cách ruộng đất nhằm động viên khí thế cách mạng của nông dân, tăng cường liên minh công nông, góp phần củng cố Mặt trận Dân tộc Thống nhất. Quá trình kháng chiến toàn dân, toàn diện làm cho Mặt trận Dân tộc Thống nhất không ngừng lớn mạnh, tạo nên sức mạnh vật chất và tinh thần, động viên toàn quân, toàn dân lập nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ (07/5/1954), buộc thực dân Pháp phải ký kết hiệp định Genève năm 1954, công nhận chủ quyền, độc lập, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của nước Việt Nam; đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi, miền Bắc được hoàn toàn giải phóng, làm cơ sở cho cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam, tiến tới thống nhất đất nước (30/4/1975). Qua 09 năm kháng chiến chống Pháp, Mặt trận Liên Việt trở thành “Một trong những trụ cột của Nhà nước dân chủ nhân dân, là sức mạnh vô biên của cuộc kháng chiến, kiến quốc; là cơ sở quần chúng rộng rãi làm thành một áo giáp vững bền của Đảng để đánh thắng bọn xâm lược và tay sai của chúng”. 

Chủ tịch Hồ Chí Minh và Phó Trưởng ban Thường trực Quốc hội Tôn Đức Thắng chụp ảnh kỷ niệm với các đại biểu dự Đại hội trước cửa Hội trường (Ảnh Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam).

9. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (9/1955-02/1977)

Đế quốc Mỹ nhảy vào miền Nam Việt Nam, hất cẳng thực dân Pháp và phá hoại hiệp định Genève âm mưu chiếm đóng miền Nam chia cắt lâu dài nước ta. Cách mạng Việt Nam lúc này có hai nhiệm vụ chiến lược là tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc đã được hoàn toàn giải phóng và hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ ở miền Nam, thực hiện thống nhất nước nhà. Trong bối cảnh đó, ngày 10/9/1955, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ra đời với mục đích đoàn kết mọi lực lượng dân tộc và dân chủ, đấu tranh đánh bại đế quốc Mỹ xâm lược và tay sai, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã phát huy tác dụng to lớn của mình trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước cũng như trong sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã động viên đồng bào và chiến sĩ nêu cao chủ nghĩa anh hùng cách mạng đánh thắng chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ và hết lòng hết sức đáp ứng các yêu cầu của cuộc đấu tranh yêu nước của đồng bào miền Nam. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã tích cực tham gia cải tạo xã hội chủ nghĩa đối với nông nghiệp, thủ công nghiệp, thương nghiệp nhỏ và giúp đỡ các nhà tư sản dân tộc thông suốt chính sách làm cho cuộc cải tạo công thương nghiệp tư bản tư doanh tiến hành thuận lợi, đạt kết quả. Mặt trận đã tích cực góp phần phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, ra sức động viên Nhân dân tham gia bầu cử Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp, xây dựng chính quyền cách mạng, phát triển sản xuất, xây dựng kinh tế, thực hiện nếp sống mới, xây dựng con người mới.

10. Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (12/1960-02/1977)

Trước sự phát triển mạnh mẽ của phong trào Đồng Khởi của đồng bào miền Nam, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam ra đời (20/12/1960) nhằm đoàn kết toàn dân đánh bại chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ, đánh đổ nguỵ quyền tay sai của chúng, giải phóng miền Nam, tiến tới thống nhất Tổ quốc. Với đường lối đúng đắn ấy, Mặt trận Dân tộc Giải phóng đã tập hợp dưới ngọn cờ đại nghĩa của mình các tầng lớp nhân dân, các tổ chức và mọi người Việt nam yêu nước, để cùng nhau chống Mỹ, cứu nước.

Mặt trận Dân tộc Giải phóng không ngừng củng cố và mở rộng khối đoàn kết dân tộc, tổ chức và động viên đồng bào và chiến sĩ miền Nam đẩy mạnh đấu tranh trên cả ba mặt trận: quân sự, chính trị và ngoại giao. ảnh hưởng của Mặt trận Dân tộc Giải phóng không ngừng được mở rộng trong các tầng lớp nhân dân miền Nam và uy tín của mặt trận đã được nâng cao trên trường quốc tế

11. Liên minh các lực lượng Dân tộc, Dân chủ và Hòa bình Việt Nam (4/1968-02/1977)

Trong cuộc tiến công và nổi dậy xuân Mậu Thân (1968), Liên minh các lực lượng Dân tộc, Dân chủ và Hoà bình Việt Nam ra đời (20/4/1968). Kết tụ từ các phong trào đấu tranh yêu nước của các giới sinh viên, học sinh, trí thức, đồng bào tôn giáo, công thương gia, nhân sĩ dân chủ tại các thành thị miền Nam, Liên minh các lực lượng Dân tộc, Dân chủ và Hoà bình Việt nam bằng những công tác trong nước và ngoài nước đã góp sức động viên xúc tiến các phong trào ấy, tăng thêm sức mạnh cho khối đoàn kết toàn dân, chống Mỹ, cứu nước.

Phấn đấu cho một mục tiêu chung là giải phóng miền Nam, bảo vệ và xây dựng miền Bắc thực hiện thống nhất nước nhà, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam và Liên minh các lực lượng Dân tộc, Dân chủ và Hòa bình Việt Nam đã luôn luôn hợp tác chặt chẽ, hỗ trợ nhau tạo nên một sức mạnh không gì lay chuyển nổi của khối đại đoàn kết dân tộc, và đã đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của toàn dân đến thắng lợi hoàn toàn, hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, thực hiện thống nhất nước nhà.

12. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (02/1977 - nay)

Sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975), Đại hội Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam (từ ngày 31/01-04/02/1977) đã quyết định hợp nhất 03 tổ chức: Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam, Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam, Liên minh các lực lượng dân tộc, dân chủ và hòa bình Việt Nam, lấy tên chung là MTTQ Việt Nam đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đại hội đã thông qua Chương trình chính trị và Điều lệ mới của MTTQ Việt Nam nhằm đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân, tăng cường sự thống nhất ý chí của tất cả các tổ chức và các giai tầng trong xã hội, các cá nhân tiêu biểu của các dân tộc, tôn giáo, tầng lớp, các vị lãnh đạo tiêu biểu cho ý chí đoàn kết của dân tộc, luôn phấn đấu xây dựng khối Đại đoàn kết dân tộc vững mạnh thực hiện lời dạy của Hồ Chí Minh vị lãnh tụ của toàn dân tộc: “Mục đích phấn đấu của Mặt trận Dân tộc thống nhất là xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh”. Đồng thời, phát huy nhiệt tình cách mạng và tinh thần làm chủ, động viên Nhân dân hăng hái tham gia xây dựng và củng cố chính quyền, xây dựng Hiến pháp chung của cả nước; tổ chức bầu cử Quốc hội và Hội đồng Nhân dân các cấp, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, hàn gắn vết thương chiến tranh, khắc phục thiên tai, phát triển kinh tế,...

Ngày 18/4/1983, Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa V) ra Chỉ thị số 17-CT/TW về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác MTTQ Việt Nam trong giai đoạn mới” chỉ rõ: “MTTQ Việt Nam là một tổ chức chính trị – xã hội rộng lớn nhất, vừa có tính chất liên hiệp rộng rãi, vừa có tính quần chúng sâu sắc. Mặt trận đại diện cho quyền làm chủ của Nhân dân lao động, là sợi dây nối liền các tầng lớp xã hội rộng rãi với Đảng, là chỗ dựa vững chắc của Nhà nước”.

Đại hội MTTQ Việt Nam lần thứ II (từ ngày 12-14/5/1983) thông qua Chương trình hành động và ra lời kêu gọi đồng bào chiến sĩ cả nước đoàn kết phấn đấu khắc phục khó khăn, vượt qua thử thách, góp sức cùng với Đảng và Nhà nước tìm ra những giải pháp có hiệu quả để đưa đất nước tiến lên.

Đại hội MTTQ Việt Nam lần thứ III (từ ngày 02-4/11/1988) là Đại hội thực hiện đường lối đổi mới của Đảng ta tại Đại hội VI (1986), Đại hội là “sự biểu dương lực lượng to lớn của toàn dân, đoàn kết một lòng tiến hành công cuộc đổi mới”. Trong bối cảnh đổi mới đất nước, vấn đề phát huy sức mạnh tổng hợp của Nhân dân để thực hiện mục tiêu chính trị mà Đảng ta đề ra, trở thành yêu cầu, đòi hỏi bức xúc trong việc xác lập vị trí, vai trò của MTTQ Việt Nam. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội đã khẳng định: “MTTQ Việt Nam có vai trò rất quan trọng trong sự nghiệp đại đoàn kết toàn dân xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” và xác định: “MTTQ Việt Nam là liên minh chính trị của các đoàn thể nhân dân và của cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, các tầng lớp xã hội, các dân tộc, các tôn giáo, là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân. Đảng Cộng sản Việt Nam vừa là thành viên, vừa là người lãnh đạo Mặt trận”. Ngày 17/11/1993, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ra Nghị quyết số 07-NQ/TW về “Đại đoàn kết dân tộc và tăng cường Mặt trận Dân tộc Thống nhất”, đề ra 04 chủ trương lớn, đồng thời là 04 quan điểm cơ bản chỉ đạo quá trình tăng cường và mở rộng khối đại đoàn kết dân tộc và tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của MTTQ Việt Nam.

Đại hội lần thứ IV MTTQ Việt Nam (từ ngày 17-19/8/1994) đã đề ra phương hướng tiếp tục đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động của Mặt trận nhằm làm tốt hơn nữa chức năng đoàn kết dân tộc, tập hợp mọi lực lượng tán thành sự nghiệp đổi mới vì mục tiêu độc lập dân tộc, chủ quyền quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ, phấn đấu sớm thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu, tiến lên dân giàu nước mạnh xã hội công bằng, văn minh. Kỳ họp thứ 5 Quốc hội (khóa X) năm 1999 đã thông qua Luật MTTQ Việt Nam, tạo cơ sở pháp lý quan trọng để MTTQ hoạt động có hiệu quả, mở rộng về tổ chức và hoạt động, củng cố và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, phát huy vị trí, vai trò của Mặt trận trong đời sống chính trị - xã hội. MTTQ Việt Nam (khóa IV) đã quyết định mở cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng cuộc sống mới ở khu dân cư”. 

Đại hội đại biểu MTTQ Việt Nam lần thứ V (từ ngày 26-28/8/1999) đánh dấu cột mốc quan trọng trong việc thực hiện chính sách đại đoàn kết dân tộc và tăng cường Mặt trận Dân tộc Thống nhất trong thời kỳ phát triển mới của đất nước, là Đại hội phát huy tinh thần yêu nước, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, tăng cường Mặt trận Dân tộc Thống nhất, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Tháng 10 năm 2000, Đoàn Chủ tịch Uỷ ban Trung ương MTTQ Việt Nam phát động cuộc vận động “Ngày vì người nghèo” trong phạm vi toàn quốc, thể hiện chủ trương phù hợp với lòng dân, ý Đảng, mang ý nghĩa chính trị, xã hội và nhân văn sâu sắc.

Đại hội đại biểu MTTQ Việt Nam lần thứ VI (từ ngày 21-23/9/2004) với chủ đề “Phát huy sức mạnh Đại đoàn kết toàn dân tộc, nâng cao vai trò MTTQ Việt Nam đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Đại hội lần thứ X của Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định: MTTQ và các đoàn thể nhân dân có vai trò rất quan trọng trong việc tập hợp, vận động, đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân; đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp, nguyện vọng chính đáng của Nhân dân; đưa chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, chương trình kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh thành hiện thực cuộc sống. Nhà nước ban hành cơ chế để MTTQ Việt Nam và các đoàn thể nhân dân thực hiện tốt vai trò giám sát và phản biện xã hội.

Đại hội đại biểu toàn quốc MTTQ Việt Nam lần thứ VII (từ ngày 28-30/9/2009) với chủ đề “Nâng cao vai trò MTTQ Việt Nam, phát huy dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc vì dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Đại hội đã ra lời kêu gọi các tầng lớp nhân dân ở trong nước và ở nước ngoài đoàn kết, đồng tâm hiệp lực cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân phát huy cao độ lòng yêu nước, ý chí tự lực tự cường, đồng lòng chung sức thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Nghị Quyết Hội nghị lần 7 của BCHTW (khóa XI) về tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân vận trong tình hình mới đã chỉ rõ: MTTQ, đoàn thể nhân dân tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, thực hiện tốt vai trò là người đại diện, bảo vệ quyền lợi chính đáng, hợp pháp của đoàn viên, hội viên; đa dạng hóa các hình thức tập hợp nhân dân, hướng về cơ sở,... Hiến pháp năm 2013 thể hiện rõ vị trí pháp lý của Mặt trận trong hệ thống chính trị và đời sống xã hội: “MTTQ Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân. Mặt trận phát huy truyền thống đoàn kết, tăng cường nhất trí về chính trị và tinh thần trong Nhân dân, tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân, cùng Nhà nước chăm lo và bảo vệ lợi ích chính đáng của Nhân dân, động viên Nhân dân thực hiện quyền làm chủ, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước đại biểu dân cử và cán bộ, viên chức Nhà nước”[1]. Mặt trận là cơ sở quần chúng của Đảng, là cầu nối giữa Đảng với Nhân dân để làm cho Đảng ngày càng liên hệ chặt chẽ với Nhân dân. Với vai trò liên minh chính trị “MTTQ không đứng ngoài cuộc mà cùng Đảng đồng tâm hiệp lực trong đội ngũ cách mạng kiên cường, khắc phục khó khăn, phấn đấu ổn định tình hình kinh tế - xã hội bằng những hành động cụ thể, nói đi đôi với làm”[2].

Đại hội đại biểu toàn quốc MTTQ Việt Nam lần thứ VIII (từ ngày 25-27/9/2014) với chủ đề “Đoàn kết - Dân chủ - Đổi mới - Phát triển”. Đại hội kêu gọi toàn thể đồng bào Việt Nam ta ở trong nước và nước ngoài tích cực hưởng ứng thực hiện 05 chương trình hành động của MTTQ Việt Nam, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, cùng Đảng và Nhà nước tận dụng thời cơ, vượt qua thách thức, quyết tâm thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, toàn vẹn lãnh thổ, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh và hạnh phúc.

Đại hội đại biểu toàn quốc MTTQ Việt Nam lần thứ IX, nhiệm kỳ 2019-2024 (từ ngày 18-20/9/2019) với chủ đề “Phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của MTTQ Việt Nam, vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Đại hội đã nêu cao vai trò, trách nhiệm của MTTQ Việt Nam đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, không ngừng đổi mới nội dung và phương thức hoạt động nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu và chương trình hành động: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ nội dung và phương thức hoạt động của MTTQ Việt Nam; tăng cường củng cổ liên minh chính trị, xây dựng và củng cố vững chắc khối đại đoàn kết toàn dân tộc; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; thực hiện dân chủ, giám sát và phản biện xã hội, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tham gia xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch, vững mạnh; tăng cường đồng thuận xã hội, thúc đẩy tinh thần thi đua sáng tạo, phát triển kinh tế - xã hội, đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, giữ vững hòa bình, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”[3].

Trong thời gian đại dịch COVID-19 bùng phát ở nước ta, MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên đã chủ động, sáng tạo, phát huy vai trò nòng cốt, phối hợp với các cơ quan nhà nước ra lời kêu gọi, tuyên truyền, vận động, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, khơi dậy tinh thần tương thân, tương ái trong Nhân dân, góp công, góp sức, góp tiền ủng hộ tuyến đầu phòng, chống dịch, bổ sung nguồn kinh phí của Chính phủ mua vắc xin phòng dịch, góp phần ngăn chặn, kiềm chế sự gia tăng và đẩy lùi đại dịch COVID-19.

Trải qua gần một thế kỷ hình thành và phát triển, với nhiều hình thức tổ chức và tên gọi khác nhau, Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam nay là MTTQ Việt Nam luôn trung thành với lợi ích của Nhân dân, tiêu biểu cho truyền thống đoàn kết dân tộc, là biểu tượng về lòng tự hào, tự tôn dân tộc, là trí tuệ, sức mạnh không gì lay chuyển nổi của các thế hệ người Việt Nam yêu nước trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Kế thừa và phát huy vai trò lịch sử của Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam qua các thời kỳ, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ngày nay chủ trương phát huy sức mạnh của truyền thống yêu nước từ ngàn xưa, lòng tự hào dân tộc, ý chí tự lực, tự cường, đoàn kết mọi người Việt Nam ở trong và ngoài nước, không phân biệt thành phần xã hội, miễn là tán thành công cuộc đổi mới, để thực hiện mục tiêu giữ vững độc lập, chủ quyền quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ. Mặt trận là một bộ phận của hệ thống chính trị của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, do Đảng lãnh đạo, là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, nơi thể hiện ý chí nguyện vọng, tập hợp khối đại đoàn kết toàn dân, phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, phối hợp và thống nhất hành động của các thành viên.

Ôn lại truyền thống vẻ vang của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong 93 năm qua (18/11/1930-18/11/2023) là dịp để chúng ta tiếp tục kế thừa và phát huy sức mạnh Đại đoàn kết toàn dân tộc thời đại Hồ Chí Minh, coi đó là nhân tố cơ bản để thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhất là chuyển đổi số và hội nhập quốc tế, thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; chống lại các âm mưu xuyên tạc, sai trái của các thế lực thù địch, góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; phấn đấu xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội. Đồng thời, là dịp để hướng đến chào mừng Đại hội MTTQ Việt Nam các cấp, tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc MTTQ Việt Nam lần thứ X nhiệm kỳ 2024-2029 và tổ chức hiệu quả Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc năm 2023.

Ở Đồng Nai, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Đồng Nai đã tổ chức tổng kết 20 năm tổ chức Ngày hội “Đại đoàn kết toàn dân tộc” giai đoạn 2003-2023 đạt được nhiều kết quả tích cực. Hàng năm, 100% khu dân cư trên địa bàn tỉnh đều tổ chức Ngày hội với sự hưởng ứng và tham gia nhiệt tình của các ban, ngành, đoàn thể và tổ chức, cá nhân tại địa phương, từ đó tạo nên không khí sôi nổi, trong đó, 100% ấp, khu phố tổ chức phần lễ và trên 98% ấp, khu phố tổ chức cả phần lễ và phần hội với chương trình, nội dung và hình thức phong phú, đa dạng nhằm ôn lại truyền thống lịch sử của Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam; củng cố, phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc và nâng cao vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong thời kỳ mới. Trong 20 năm qua, Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp tỉnh Đồng Nai đã tổ chức thăm hỏi và tặng trên 3,6 triệu phần quà các gia đình chính sách, gia đình có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, 48.500 suất học bổng cho các em học sinh nghèo hiếu học và 406.274 cuốn tập, cùng các vật dụng khác như: xe đạp, thẻ bảo hiểm y tế… với tổng số tiền hơn 62,3 tỷ đồng; vận động, xây dựng và trao tặng 17.544 nhà tình thương, sửa chữa 1.170 căn nhà cho hộ nghèo, tổng số tiền gần 310 tỷ đồng. Đến nay, toàn tỉnh Đồng Nai có 100% khu dân cư xây dựng quy ước, hương ước, thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội, giữ gìn trật tự địa phương, bài trừ các hủ tục mê tín dị đoan... góp phần đẩy lùi thói hư, tật xấu, tệ nạn xã hội, làm lành mạnh môi trường xã hội. Toàn tỉnh hiện nay đã hoàn thành xây dựng 96/120 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, 21/120 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu, 22 khu dân cư đạt chuẩn khu dân cư kiểu mẫu.

Phát biểu tại lễ tổng kết ngày 19/7/2023, Thường trực Tỉnh ủy Đồng Nai đánh giá cao cũng như biểu dương những kết quả mà MTTQ Việt Nam các cấp trong tỉnh đạt được trong 20 năm tổ chức Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc.

Đồng chí Hồ Thnh Sơn - Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy phát biểu tại Hội nghị Tổng kết 20 năm tổ chức Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc khu dân cư trên địa bàn tỉnh (Ảnh Báo Đồng Nai)

         Lãnh đạo Thường trực Tỉnh ủy mong muốn, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp trong tỉnh tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng tổ chức Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc ở khu dân cư; phát huy quyền làm chủ trực tiếp của Nhân dân, góp phần thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, thông qua tổ chức Ngày hội tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền và hệ thống chính trị ở địa phương ngày càng trong sạch, vững mạnh; củng cố và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tăng cường đồng thuận xã hội góp phần hoàn thành nhiệm vụ chính trị và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, tỉnh Đồng Nai./.