Vai trò của báo chí cách mạng trong thời đại Hồ Chí Minh - Khơi dậy khát vọng dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên mới

Chủ tịch Hồ Chí Minh là Người thầy vĩ đại, Người sáng lập, đào tạo, rèn luyện báo chí cách mạng Việt Nam. Người đã để lại di sản, kho tàng lý luận vô giá cho nền báo chí nước ta trong 99 năm qua. Trong thời đại Hồ Chí Minh, dưới ánh sáng tư tưởng của Người và sự lãnh đạo của Đảng, báo chí cách mạng đã không ngừng lớn mạnh, khẳng định được sứ mệnh, vai trò tiên phong của mình, góp phần thực hiện khát vọng độc lập, phồn vinh của dân tộc, đóng góp tích cực trong sự nghiệp cách mạng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Kể từ khi Nguyễn Tất Thành ra tìm đường cứu nước (ngày 05/6/1911) đến khi tìm ra con đường cách mạng vô sản năm 1920, Người đã làm nhiều nghề, trong đó, có hoạt động viết báo. Đặc biệt, từ sau năm 1920, mỗi bước đi của Người đều gắn liền với những quyết định trọng đại, trong chặng đường đó có dấu chân của Người làm báo cách mạng. Ngày 21/6/1925, Nguyễn Ái Quốc sáng lập ra Báo Thanh niên và ra số báo đầu tiên, đánh dấu sự ra đời của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Trong suốt sự nghiệp hoạt động cách mạng, báo chí trở thành một bộ phận quan trọng trong sự nghiệp cách mạng, là vũ khí sắc bén trong công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc và thống nhất nước nhà của Người. 99 năm qua, Đảng ta đã luôn xác định báo chí là một mặt trận, là công cụ sắc bén trên lĩnh vực chính trị, tư tưởng và văn hóa.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: Nhà báo cũng phải là chiến sĩ cách mạng, để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình, cán bộ báo chí cần phải tu dưỡng đạo đức cách mạng, cố gắng trau rồi tư tưởng, nghiệp vụ và văn hóa; chú trọng học tập chính trị để nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ; đi sâu vào thực tế, đi sâu vào quần chúng lao động. Trong Di chúc năm 1969, Người căn dặn: “Toàn Đảng toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới”. Ngày 25/5/1947, Người viết trong thư gửi anh em văn hóa và trí thức Nam Bộ: “Ngòi bút của các bạn cũng là những vũ khí sắc bén trong sự nghiệp phò chính, trừ tà”. Khi nói chuyện với đội ngũ người làm báo ở Đại hội lần thứ III Hội Nhà báo Việt Nam tháng 9/1962, Người nói: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang viết là vũ khí sắc bén của họ”.

Tháng 9/1962, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện với các đại biểu dự Đại hội lần thứ III, Hội Nhà báo Việt Nam (Ảnh tư liệu)

Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, chế độ ta là chế độ dân chủ, tức là Nhân dân làm chủ. Người làm báo từ Trung ương đến địa phương đều là đầy tớ của Nhân dân, đều phải một lòng, một dạ phục vụ Nhân dân... Chủ tịch Hồ Chí Minh coi báo chí vừa là một bộ phận cấu thành văn hóa, vừa là phương tiện xây dựng, truyền bá văn hóa; vừa là đội quân tiên phong trong công tác tư tưởng. Người sớm nhận ra vai trò và tác động to lớn của báo chí trong đấu tranh xã hội và cho rằng trong thời đại ngày nay, không có tờ báo chính trị, thì không thể có phong trào gọi là chính trị. Đối với Người, chức năng, nhiệm vụ của báo chí là “tuyên truyền, huấn luyện, giáo dục, tổ chức dân chúng” bằng phương tiện thông tin và các thủ pháp nghề nghiệp. Thực tiễn cho thấy, sự đoàn kết, ý chí mãnh liệt của người Việt Nam vượt qua rất nhiều cuộc khủng hoảng trong quá khứ. Ngày nay, báo chí có mặt trong mọi cuộc sống thường ngày, tích cực nêu gương "người tốt, việc tốt" và cả trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Báo chí trở thành một lực lượng quan trọng tham gia quản lý đất nước, quản lý xã hội, sinh hoạt văn hóa trong đời sống tinh thần. Trách nhiệm xã hội của nhà báo chính là cách làm cho xã hội tốt đẹp hơn.

Tư tưởng Hồ Chí Minh đến nay luôn có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn đối với đội ngũ người làm báo trong thời đại mới. Tư tưởng, đạo đức, phong cách, cuộc đời chiến đấu vì độc lập, tự do, hạnh phúc, vì chủ nghĩa xã hội của Người mãi mãi soi sáng, dẫn dắt dân tộc ta tiến về phía trước trên hành trình hiện thực hóa khát vọng xây dựng đất nước Việt Nam tươi đẹp, phồn vinh và hạnh phúc. Báo chí đã và đang tiếp tục thực hiện tốt chức năng của mình, vừa là cơ quan ngôn luận của Đảng, Nhà nước, các tổ chức quần chúng, vừa là diễn đàn tin cậy của quần chúng nhân dân. Nhân dân tin tưởng, đặt niềm tin, kỳ vọng vào lực lượng báo chí. Báo chí cách mạng thực hiện sứ mệnh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đó cũng là sứ mệnh mới của người tiên phong, là trọng trách, là nhiệm vụ cao cả của báo chí cách mạng, để từ đó góp phần khơi dậy khát vọng lớn, giấc mơ lớn của dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của độc lập dân tộc và sự tiến bộ xã hội.

Xã hội càng phát triển, đặc biệt trong kỷ nguyên số, thì báo chí càng có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống của mỗi quốc gia, dân tộc. Báo chí không chỉ là công cụ quan trọng trong hoạt động cách mạng, mà báo chí còn là vũ khí sắc bén thúc đẩy sự tiến bộ xã hội. Đó vừa là niềm vinh dự lớn, vừa đặt ra những yêu cầu và trách nhiệm nặng nề đối với những người làm báo trong tình hình mới cần phải luôn đồng hành cùng chặng đường lịch sử đấu tranh kiên cường của Đảng ta, dân tộc ta.

Thực tế cho thấy, sự di chuyển dịch từ “thế giới thực” sang “thế giới số” là sự di chuyển vĩ đại nhất trong lịch sử nhân loại. Trong cuộc di chuyển này, thách thức lớn luôn đi song hành với cơ hội lớn. Công nghệ số, chuyển đổi số và báo chí truyền thông số có vai trò đặc biệt quan trọng trong sự chuyển đổi này. Nhưng nếu báo chí là phản ánh trung thực dòng chảy chính của xã hội, tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, lan tỏa năng lượng tích cực, tạo đồng thuận và niềm tin xã hội, khơi dậy khát vọng Việt Nam hùng cường thịnh vượng, góp phần tạo ra sức mạnh tinh thần cho Việt Nam bứt phá vươn lên, thì báo chí đã nhận về mình một sứ mệnh mới, sứ mệnh của người tiên phong. Bất kỳ quốc gia nào hóa rồng, thì đều là dựa vào sức mạnh tinh thần nội sinh của mình. Mà sức mạnh này chỉ được kích hoạt khi quốc gia có một giấc mơ lớn, một khát vọng lớn. Dự thảo Đại hội XIII của Đảng cũng đã đặt ra khát vọng này. Nhiệm vụ của báo chí là khơi dậy khát vọng này ở tất cả mọi người dân Việt, và từ khát vọng này thành sức mạnh tinh thần, và từ sức mạnh tinh thần này thành hành động phát triển đất nước.

Trong tình hình mới, chuyển đổi số là sự phát triển tiếp theo và tương lai của ứng dụng công nghệ thông tin, nhưng phải là sự phát triển mang tính đột phá. Chỉ trên cơ sở nhận thức đúng đắn, sâu sắc và toàn diện đó, mới có thể xây dựng, triển khai thực hiện công tác thông tin, tuyên truyền một cách chủ động, tích cực, sáng tạo và hiệu quả, thực hiện tốt sứ mệnh vẻ vang của báo chí cách mạng, xứng đáng với niềm tin và kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và nhân dân. Chuyển đổi số quốc gia, phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong tình hình mới. Trong dự thảo báo cáo chính trị trình Đại hội XIII của Đảng đã nêu: “Xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại”. Để xây dựng, nâng cao chất lượng báo chí, điều kiện đầu tiên và tiên quyết phải bắt đầu từ việc xây dựng đội ngũ người làm báo chuyên nghiệp. Báo chí là công việc đòi hỏi người làm báo phải có tư duy nhạy bén, có sự nhạy cảm và bản lĩnh chính trị vững vàng; có năng lực phân tích, đánh giá đúng và trúng những vấn đề đang diễn ra và dự báo xu hướng vận động trong đời sống xã hội; người làm báo phải nhận thức được vai trò, trách nhiệm, sứ mệnh nghề nghiệp, có khả năng thích ứng với thời cuộc, nắm bắt và làm chủ công nghệ làm báo hiện đại, tiệm cận với báo chí, truyền thông quốc tế, nhưng vẫn giữ được bản sắc riêng của người làm báo cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Bên cạnh đó, trong thời đại bùng nổ thông tin, nhà báo cách mạng lại càng phải có bản lĩnh cách mạng, giữ vững vai trò định hướng thông tin, đồng thời đáp ứng tốt nhất quyền thông tin của các tầng lớp nhân dân. Nhà báo cách mạng phải có tinh thần cách mạng, dấn thân, đó là tinh thần tiến công, đấu tranh loại bỏ cái xấu, bảo vệ cái tốt, vì sự nghiệp chung của đất nước, của nhân dân; là tinh thần tự đổi mới, tự hoàn thiện chính bản thân. Báo chí cách mạng nước nhà phải là binh chủng, lực lượng đặc biệt, xung kích trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đóng góp lớn lao vào các cuộc kháng chiến, kiến quốc trường kỳ và vĩ đại của dân tộc. Phát huy truyền thống cách mạng, dưới sự lãnh đạo, định hướng của Đảng, báo chí nước ta đã tích cực tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; thông tin, cổ vũ phong trào hành động cách mạng, phản ánh tâm tư, nguyện vọng chính đáng của các tầng lớp nhân dân; phát hiện, cổ vũ nhân tố mới, điển hình tiên tiến, thành quả của công cuộc đổi mới.

Báo chí cách mạng góp phần giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, báo chí cần tạo được sự chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành động, nâng cao chất lượng, hiệu quả của cuộc đấu tranh phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong tình hình mới. Đại hội XIII của Đảng đã đề ra nhiệm vụ xây dựng, chỉnh đốn Đảng với những giải pháp cơ bản, đồng bộ, trong đó, trọng tâm là đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong nội bộ. Trong bối cảnh đó, báo chí thêm một lần khẳng định là binh chủng hùng hậu, xung kích thực hiện ngày càng hiệu quả hơn việc đấu tranh vạch trần âm mưu, thủ đoạn và phản bác những thông tin, quan điểm sai trái, phản động, thù địch; tăng cường đấu tranh với các biểu hiện suy thoái… Vai trò tiên phong của báo chí trong thời kỳ nào cũng là xây dựng, góp phần phản ánh trung thực thông tin của đời sống xã hội, cung cấp tri thức hữu ích cho công chúng, là tiếng nói cầu nối giữa người dân với Đảng- Nhà nước, tạo diễn đàn nhiều tiếng nói để mọi người hiểu nhau. Những giá trị của báo chí không chỉ có trong thời kỳ chiến tranh, thời kỳ đầu đổi mới, mà đặc biệt nó còn được thể hiện trong báo chí thời đại mới, Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh.

Lê Sơn