Ý nghĩa lịch sử của chiến thắng La Ngà ngày 01/3/1948 - Trận phục kích xuất sắc đánh dấu bước phát triển mới của bộ đội chủ lực ta trên chiến trường Nam Bộ

Chiến thắng La Ngà là một trận phục kích xuất sắc, có ý nghĩa cổ vũ lớn đối với sự nghiệp kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược lần 2, đánh dấu bước phát triển mới về trình độ tổ chức chỉ huy và khả năng đánh vận động chiến của bộ đội chủ lực ta trên chiến trường Nam Bộ.

Chỉ 21 ngày sau khi nước ta giành được độc lập, ngày 23/9/1945, thực dân Pháp tấn công Sài Gòn, chính thức xâm lược nước ta lần thứ 2. Ngày 19/12/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”, cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ, Chính quyền cách mạng và chủ lực của ta đã chuyển lên căn cứ Việt Bắc an toàn. Thực dân Pháp tiếp tục thực hiện âm mưu “đánh nhanh thắng nhanh” hòng tiêu diệt cơ quan đầu não kháng chiến của ta để kết thúc chiến tranh. Tuy nhiên, một lần nữa chúng đã thất bại trong chiến dịch Việt Bắc Thu - Đông năm 1947.

Sau thất bại của cuộc tiến công lên căn cứ địa Việt Bắc, thực dân Pháp tập trung lực lượng vào Nam Bộ, liên tiếp mở các cuộc hành quân càn quét với quy mô lớn đánh phá các căn cứ nhằm tiêu diệt bộ đội chủ lực và cơ quan đầu não kháng chiến của ta.

Giữa năm 1947, Ban Chỉ huy Chi đội 10 nhận được thông tin tình báo, vào đầu tháng 3/1948, quân Pháp sẽ tổ chức một hội nghị tại Đà Lạt để thảo luận việc thành lập Chính phủ bù nhìn Bảo Đại và bàn kế hoạch đẩy mạnh càn quét bình định Nam Bộ. Tham gia hội nghị, nhiều đoàn xe quân sự chở quan chức cao cấp của Pháp ở Sài Gòn sẽ lên Đà Lạt. Để bảo vệ an toàn tuyệt đối cho cuộc họp này, chúng sẽ đưa một lực lượng lớn hành quân bằng cơ giới theo đường bộ từ Sài Gòn lên Đà Lạt. Bộ tư lệnh Nam Bộ giao nhiệm vụ cho Chi đội 10 (tương đương trung đoàn) được tăng cường Liên quân 17 (tương đương tiểu đoàn) và một số phân đội trinh sát, công binh, trợ chiến tổ chức tiến công tiêu diệt đoàn xe của địch.

Chi đội 10 làm chủ trận địa La Ngà trong trận tập kích ngày 01/3/1948 (Ảnh tư liệu)

Qua nghiên cứu, trinh sát, tìm hiểu tình hình, chỉ huy Chi đội 10 quyết định chọn đoạn đường từ La Ngà đến Định Quán để tổ chức trận địa phục kích. Đoạn đường dài khoảng 7,0 km chạy quanh co theo các cánh rừng; điều kiện địa hình cao hơn mặt đường từ 1,0 đến 1,5m, nhiều chỗ cao hơn tới 5,0 đến 6,0 mét; đặc biệt, điểm cao 206 có thể khống chế toàn bộ khu vực. Đoạn đường xung yếu này được lực lượng tại chỗ của địch ở hai đồn La Ngà và Định Quán bảo vệ.

Do tổ chức phục kích trên đoạn đường khá dài, nên Ban Chỉ huy Chi đội 10 quyết định chia làm ba khu vực A, B, C. Tiểu đoàn Xuân Lộc bố trí ở khu vực A (từ km 111 đến km 113) có nhiệm vụ chặn đầu diệt xe thiết giáp và lực lượng hộ tống. Liên quân 17 bố trí ở khu vực B (từ km 108 đến km 111) có nhiệm vụ diệt đoàn xe vận tải. Tiểu đoàn Tân Uyên bố trí ở khu vực C (từ km 105 đến km 108) có nhiệm vụ tiêu diệt lực lượng đi phía sau, đồng thời, sẵn sàng chặn đánh địch từ phía sau lên ứng cứu. Đại đội 5 (thuộc tiểu đoàn Xuân Lộc) được giao nhiệm vụ phối hợp với du kích các địa phương Hồ Hải, Trảng Bom, Bàu Cá quấy rối địch từ xa, nhằm làm chậm tốc độ hành quân của chúng, nhưng không được đánh đến mức địch lo ngại, dừng cuộc hành quân đã định sẵn. Ban chỉ huy Chi đội còn phái một phân đội trinh sát phối hợp với lực lượng quân báo Sài Gòn - Gia Định nắm chắc mọi hoạt động của địch ngay từ khi xuất phát. Sáng ngày 01/3/1948, mọi công tác chuẩn bị chiến đấu của ta đã hoàn thành.

Chiều ngày 01/3/1948, sau khi cho máy bay trinh sát dọc theo trục đường, không thấy dấu hiệu khả nghi, đoàn xe hơn 60 chiếc của địch, có xe thiết giáp và một đại đội lính Âu Phi hộ tống tiến vào khu vực phục kích của quân ta. Đoàn xe lần lượt vượt qua các khu vực C, B. Vừa hành quân, địch vừa dùng hỏa lực trên xe bắn ra hai bên đường để trấn an tinh thần hòng nhanh chóng thoát khỏi khu vực nguy hiểm.

Sau hơn 10 phút chiến đấu, bộ phận chặn đầu (khu vực A) nổ mìn diệt chiếc xe thiết giáp đi đầu. Ngay sau đó, ở khu vực A và B, theo lệnh của chỉ huy, bộ đội ta bắn mãnh liệt vào đội hình xe địch, đồng thời, ào ạt xung phong chia cắt, tiêu diệt từng chiếc xe của địch. Bị đánh bất ngờ, quân địch không kịp phản ứng, đội hình rối loạn, hàng chục chiếc xe đâm sầm vào nhau. Quân địch nhảy ra khỏi xe, phần lớn bị bộ đội ta tiêu diệt, số còn lại tháo chạy vào rừng.

Ở khu vực C, sau khi nghe thấy tiếng địa lôi của bộ phận chặn đầu, tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn Tân Uyên lập tức cho nổ mìn diệt ba xe chở quân của địch, đồng thời, ra lệnh cho đơn vị xung phong. Một số xe phía sau của địch thấy phía trước bị đánh liền dừng lại ở phía đông cầu La Ngà tổ chức lực lượng lên ứng cứu. Tiểu đoàn Tân Uyên dùng hỏa lực ngăn chặn, đồng thời chia thành nhiều mũi đánh vào hai bên sườn địch, bẻ gãy hai đợt phản kích của chúng, bảo đảm cho chi đội tiêu diệt đoàn xe địch rồi rút về Thành Sơn an toàn.

Kết quả, chỉ sau ít phút chiến đấu, bộ đội ta đã phá hủy 59 chiếc xe các loại của địch, tiêu diệt tại chỗ 150 tên địch (có 25 sĩ quan), trong đó, có đại tá Patơrúyt (Patruite) - Phó Tổng tham mưu trưởng thứ nhất của quân đội Pháp ở miền Nam Đông Dương và đại tá Đờsêrinhê (Desérigné), chỉ huy  lữ đoàn Lê Dương thứ 13. Chiến thắng La Ngà đã gây tiếng vang lớn ở Sài Gòn, trong nước và chấn động cả nước Pháp. Quốc hội Pháp phải chất vấn chính phủ về trận La Ngà. Viên đại tá Tlét (Thalès) chỉ huy trưởng khu vực Đồng Nai thượng bị giáng chức nên đã tự tử.

Trận thắng La Ngà là trận lớn nhất từ đầu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của lực lượng vũ trang miền Đông Nam Bộ, đánh dấu bước phát triển mới về trình độ tổ chức chỉ huy, khả năng phối hợp chiến thuật, kỹ thuật của lực lượng vũ trang tỉnh Biên Hòa. Chiến thắng La Ngà khẳng định tinh thần yêu nước, anh dũng chiến đấu để giải phóng quê hươngcủa quân và dân ta, mở ra thời cơ lớn để quân và dân Biên Hòa nói chung, Định Quán nói riêng cùng bộ đội chủ lực Quân đoàn 4 nổi dậy tiêu diệt giải phóng niềm Nam, thống nhất đất nước. Đây là một trận phục kích xuất sắc và là sự cổ vũ lớn đối với sự nghiệp kháng chiến; đồng thời, đánh dấu bước phát triển mới về trình độ tổ chức chỉ huy và khả năng đánh vận động chiến của bộ đội chủ lực ta trên chiến trường Nam Bộ.

Chiến thắng La Ngà đánh dấu bước trưởng thành vượt bậc của lực lượng vũ trang miền Đông; cả về chiến lược và chiến thuật. 76 năm trôi qua vết tích về một trận đánh giao thông táo bạo, hùng tráng gần như không còn, nhưng âm vang chiến thắng La Ngà vẫn còn đó. Để ghi dấu chiến thắng La Ngà, giáo dục truyền thống cách mạng, ngày 22/12/1986, căn cứ theo quyết định số 235/VH.QĐ, Bộ văn hóa thông tin quyết định xếp hạng Di tích lịch sử cấp quốc gia cho di tích chiến thắng La Ngà.

      Tượng đài La Ngà như một biểu tượng tình cảm thiêng liêng của đất nước khắc ghi công lao to lớn của chiến sĩ đồng bào đã hy sinh góp phần làm nên chiến công vang dội “Chiến thắng La Ngà”, là một mốc son chói lọi của lịch sử đấu tranh dân tộc.

Lê Văn Sơn