Dấu ấn lịch sử của đồng chí Trương Văn Bang đối với phong trào đấu tranh cách mạng ở Đông Nam Bộ

Cách đây 113 năm, ngày 15/5/1911, đồng chí Trương Văn Bang được sinh ra tại làng Phước Lại, quận Cần Giuộc, tỉnh Chợ Lớn (nay là xã Phước Lại, huyện Cần Giuộc, tỉnh Long An), trong một gia đình giàu lòng yêu nước, chống giặc ngoại xâm. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Đồng chí đã sớm giác ngộ cách mạng, cống hiến trọn cuộc đời cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc; có nhiều công lao, đóng góp to lớn cho phong trào đấu tranh cách mạng của các tỉnh Đông Nam Bộ nói chung và Tỉnh ủy lâm thời Biên Hòa trước đây (Đồng Nai ngày nay) nói riêng. Cuộc đời và sự nghiệp của đồng chí là những tấm gương sáng về đạo đức cách mạng, sự hy sinh dũng cảm, lòng tận tụy, trung thành với Đảng, với dân để các thế hệ hôm nay và mai sau học tập, noi theo.

Vùng đất Nam Bộ có vị trí chiến lược quan trọng, nơi đây sớm bị thực dân Pháp đánh chiếm và tiến hành khai thác thuộc địa nên đã sớm hình thành giai cấp công nhân. Trong bổi cảnh đó, đồng chí Trương Văn Bang đã kế thừa truyền thống yêu nước, kiên cường chống thực dân Pháp của gia đình và mảnh đất Long An trung dũng, nên sớm tham gia phong trào cách mạng. Năm 13 tuổi (1924), được thầy giáo Hồ Văn Long tuyên truyền, giác ngộ cách mạng, Đồng chí đã theo dượng rể là Nhà Cách mạng Nguyễn An Ninh đi làm liên lạc cho Hội kín (tổ chức của cách mạng lúc bấy giờ). Năm 1930, Đồng chí kết nạp vào Đảng Cộng sản, sau đó, cùng Hồ Văn Long thành lập và làm Phó Bí thư Quận ủy đầu tiên ở Cần Giuộc. Năm 1931, Đồng chí được bầu làm Bí thư Quận ủy Cần Giuộc, là Tỉnh ủy viên Tỉnh ủy Chợ Lớn. Năm 1932, Đồng chí làm Bí thư Tỉnh ủy Chợ Lớn, phụ trách công tác tổ chức của Thành ủy Sài Gòn - Chợ Lớn. Từ tháng 5/1933, Đồng chí tham gia thành lập và làm Bí thư Xứ ủy Nam kỳ. Từ tháng 02/1934, Đồng chí bị giặc bắt và kết án tù, giam ở Khám Lớn, rồi địch đày ra Côn Đảo. Đầu năm 1936, nhờ phong trào đấu tranh của Mặt trận bình dân, Đồng chí ra tù, tiếp tục hoạt động và được Xứ ủy cử làm đại diện Liên Tỉnh ủy miền Đông đi vận động thành lập Tỉnh ủy lâm thời Thủ Dầu Một, tham gia chỉ đạo đối phó việc địch đàn áp Phong trào Đại hội Đông Dương.

Tháng 02/1937, Hội nghị thành lập Tỉnh ủy lâm thời Biên Hòa gồm đồng chí Trương Văn Bang - Bí thư Tỉnh ủy lâm thời (người đứng) và các đồng chí Huỳnh Xuân Phan, Trần Minh Triết, Huỳnh Văn Liễng, Lê Văn Tôn, Nguyễn Hồng Kỳ (Tranh vẽ minh họa của Nguyễn Văn Bình - Ban Mĩ thuật, Hội VHNT tỉnh Đồng Nai)

Cuối năm 1936, Đồng chí về Biên Hòa vận động thành lập Ban cán sự Đảng và lãnh đạo phong trào cách mạng ở địa phương. Đồng chí đã liên lạc, móc nối đảng viên của Chi bộ Bình Phước - Tân Triều để mở rộng địa bàn hoạt động cách mạng cho đảng viên. Với bí danh “5 Lọ”, “5 Đen”, ban ngày, Đồng chí làm nghề mộc, nghề thợ tiện và ở tại nhà đồng chí Huỳnh Xuân Phan (Tư Phan) tại Bến Cá, ấp Tân Triều để qua mắt kẻ thù. Tối đến, Đồng chí in truyền đơn, thường xuyên bí mật đi lại các làng, quận hoặc thông qua giao liên là Lê Thị Trừ để xây dựng cơ sở Đảng, mở rộng địa bàn hoạt động cách mạng, tổ chức tuyên truyền chủ trương của Đảng cho quần chúng nhân dân; tập hợp, thống nhất hoạt động của đảng viên ở các chi bộ đảng, lãnh đạo phong trào cách mạng trong tỉnh phát triển mạnh mẽ. Tháng 02/1937, đồng chí Trương Văn Bang đã cùng các đồng chí Huỳnh Xuân Phan, Trần Minh Triết, Huỳnh Văn Liễng, Lê Văn Tôn, Nguyễn Hồng Kỳ thành lập Tỉnh ủy lâm thời Biên Hòa tại căn nhà ông Huỳnh Văn Ngọc (tức Năm Ông) - Nơi hai năm trước thành lập chi bộ Bình Phước - Tân Triều. Các đồng chí thống nhất cử đồng chí Trương Văn Bang làm Bí thư Tỉnh ủy lâm thời Biên Hòa (Đồng Nai ngày nay).

Sau đó, đồng chí Trương Văn Bang vận động thành lập và làm Bí thư Tỉnh ủy Bà Rịa (nay là tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu). Ngày 13/3/1941, do trong tổ chức có người khai báo, Đồng chí bị mật thám Pháp bố trí đón bắt tại Sài Gòn. Ở bót Catinat, Đồng chí bị địch tra tấn suốt 18 ngày đêm nhưng không khai thác được gì, phải đày đi nhà tù Tà Lài. Đến năm 1943, Đồng chí bị đày tiếp đi Bà Rá. Trong tù, Đồng chí cùng các đảng viên cộng sản liên tục đấu tranh với nhóm “đệ tứ”, nhóm “Tờrốtkít”, để bảo vệ quan điểm đúng đắn của Đảng. Sau ngày 09/3/1945, Đồng chí vượt ngục trở về quê nhà nhằm khôi phục phong trào. Đúng lúc này, đồng minh ném bom xuống Sài Gòn làm chết nhiều người vô tội, trong đó có cả mẹ đẻ và 10 người thân của gia đình Đồng chí. Nén đau thương lo việc nước, Đồng chí tiếp tục tích cực hoạt động theo chỉ đạo của Đảng cấp trên rồi được bầu lại làm Bí thư Quận ủy Cần Giuộc. Trong thời gian chuẩn bị khởi nghĩa giành chính quyền tháng 8/1945, Đồng chí là Tỉnh ủy viên Tỉnh ủy Chợ Lớn và là thành viên Ban Chỉ đạo khởi nghĩa của tỉnh, phụ trách 02 quận Cần Giuộc và Cần Đước. Đồng chí trực tiếp đứng đầu lãnh đạo lực lượng khởi nghĩa giành chính quyền ở quận Cần Giuộc và là người trực tiếp vào dinh quận buộc Quận trưởng Tô Văn Hoa phải hạ súng đầu hàng chính quyền Cách mạng.

Tháng 9/1945, Đồng chí được bầu làm Quận trưởng (Chủ tịch) đầu tiên của Cần Giuộc; sau đó, tổ chức bộ đội và là Chỉ huy trưởng quân sự quận Cần Giuộc. Năm 1946, Đồng chí là Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 922, thuộc Chi đội 15 - tỉnh Chợ Lớn. Tháng 5/1947, Tiểu đoàn 922 đổi tên là Tiểu đoàn Nguyễn An Ninh, vẫn do Đồng chí làm Tiểu đoàn trưởng, đơn vị tổ chức nhiều trận đánh Pháp gây tiếng vang lớn cho phong trào cách mạng ở miền Đông Nam Bộ. Trong hai năm 1947-1948, Đồng chí cùng với Trương Văn Nhâm (nguyên Xứ ủy viên, Phó Bí thư Quận ủy Cần Giuộc) tổ chức các lớp huấn luyện chính trị cho cán bộ chiến sĩ ở Rừng Sác. Cuối năm 1948, Đồng chí được bầu là Phân khu ủy viên Phân khu Duyên Hải, thuộc khu Sài Gòn - Chợ Lớn. Năm 1949, Bí thư Trung đoàn ủy Trung đoàn 308 – thuộc tỉnh Chợ Lớn. Năm 1951, Đồng chí làm công tác tổ chức Phân Liên khu ủy miền Đông Nam bộ. Năm 1954, được lệnh của Trung ương, Đồng chí tập kết ra Bắc, là cán bộ Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam. Năm 1959, Đồng chí là Chính ủy Nông trường Lam Sơn thuộc Quân đội nhân dân Việt Nam. Năm 1962, Đồng chí được điều về công tác tại Ban nghiên cứu Lịch sử Quân đội nhân dân Việt Nam, với cấp hàm Thượng tá.

Sự ra đời của các tổ chức Đảng mà Đồng chí thành lập và làm Bí thư có một ý nghĩa rất quan trọng đối với phong trào cách mạng ở Nam Bộ: Đánh dấu bước ngoặt trong tiến trình lịch sử cách mạng của nhân dân các tỉnh Đông Nam Bộ và Long An, gắn liền với công lao, vai trò và dấu ấn lịch sử của đồng chí Trương Văn Bang và các đồng chí đảng viên kiên trung. Kể từ đây, phong trào cách mạng địa phương đã có đảng lãnh đạo và nó tạo cơ sở nền tảng để đưa phong trào cách mạng của địa phương hòa chung phong trào cách mạng của cả nước. Đáp ứng nhu cầu của cuộc đấu tranh giành độc lập, giải phóng dân tộc và đã có một tổ chức đảng để tập hợp, quy tụ cán bộ đảng viên và quần chúng nhân dân để đứng lên giành chính quyền. Đồng chí đã cùng Tỉnh ủy lâm thời các tỉnh lãnh đạo đẩy mạnh đấu tranh đòi dân sinh, dân chủ với những hình thức rất đa dạng như hợp pháp, nửa hợp pháp, bí mật để kêu gọi các tầng lớp nhân dân đấu tranh chống sự áp bức bóc lột của thực dân Pháp; khẳng định vai trò trong việc gieo mầm giống đỏ cách mạng, góp phần kết nối tổ chức đảng và đảng viên.

Với cương vị từng là Bí thư Tỉnh ủy Chợ Lớn, Bí thư Thành ủy Sài Gòn - Chợ Lớn, Bí thư Xứ ủy Nam kỳ, Bí thư Tỉnh ủy lâm thời Thủ Dầu Một, Bí thư Tỉnh ủy lâm thời Biên Hòa, Bí thư Tỉnh ủy lâm thời Bà Rịa,… ở thời điểm thực dân Pháp khủng bố dữ dội phong trào cách mạng và phong trào đấu tranh đòi dân sinh dân chủ, bản thân nhiều lần bị địch bắt, tù đày, khảo tra, nhưng ông vẫn kiên cường, bất khuất; liên tục hoạt động, tham gia lãnh đạo tổ chức Đảng và quân đội. Đồng chí thuộc lớp cán bộ lãnh đạo kỳ cựu, có nhiều công lao “khai sơn phá thạch” cho sự nghiệp cách mạng ở vùng Nam Bộ. Dấu ấn đậm nét của đồng chí trong công tác xây dựng đảng là tạo bước ngoặt phát triển mới. Đồng chí đã cùng các đồng chí đảng viên trong Tỉnh ủy trực tiếp về các địa phương để vận động cách mạng, tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lênin đến giai cấp công nhân, nông dân và các tầng lớp xã hội khác ở các xí nghiệp, đồn điền cao su trong tỉnh. Trong điều kiện thực dân Pháp không ngừng theo dõi, truy lùng gắt gao những người Cộng sản thì sự ra đời của các tổ chức Đảng ở Thủ Dầu Một, Biên Hòa, Bà Rịa đánh dấu sự trưởng thành của tổ chức đảng, đáp ứng được yêu cầu cấp bách của phong trào cách mạng ở địa phương. Tỉnh ủy lâm thời các tỉnh ra đời đã kịp thời lãnh đạo phong trào đấu tranh đòi tự do, dân sinh, dân chủ diễn ra sôi nổi và rộng khắp ở các địa phương trong tỉnh. Đồng chí Trương Văn Bang để lại nhiều dấu ấn kỷ niệm về cuộc đời hoạt động cách mạng cho quê hương Nam Bộ.

Đoàn công tác Tỉnh Đồng Nai do đồng chí Nguyễn Hồng Lĩnh - UVTW Đảng, Bí thư Tỉnh ủy làm trưởng đoàn viếng thăm dâng hoa, dâng hương tại Nhà Lưu niệm đồng chí Trương Văn Bang ở huyện Cần Giuộc, Long An

t

       Kỷ niệm 113 năm Ngày sinh của đồng chí Trương Văn Bang là dịp để ôn lại những chặng đường vẻ vang, những dấu ấn lịch sử, công lao và vai trò của đồng chí Trương Văn Bang - Người con của quê hương Long An trung dũng, gắn bó và dâng cả cuộc đời mình cho sự nghiệp cách mạng, hết lòng phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân. Hiện tại nhiều tỉnh thành ở Đông Nam Bộ và Long An đã có đường phố, những trường học khang trang được mang tên Nhà Cách mạng Trương Văn Bang. Tại Long An đã xây dựng Nhà lưu niệm Trương Văn Bang. Tỉnh Đồng Nai cũng đã chủ trương đầu tư xây dựng Nhà lưu niệm Tỉnh ủy lâm thời Biên Hòa và đã xây dựng, phổ biến bộ phim tài liệu “Tỉnh ủy lâm thời Biên Hòa - Những dấu ấn lịch sử” để tri ân công lao, vai trò và giáo dục truyền về các bậc tiền bối cách mạng, trong đó, có đồng chí Trương Văn Bang - Người Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên tỉnh Đồng Nai. Đó chính là sự ghi nhớ công ơn về những công lao to lớn của một bậc cách mạng tiền bối, để thế hệ con cháu đi sau luôn tiếp nối truyền thống vẻ vang của lớp chiến sĩ cách mạng đi trước.

Lê Sơn