Đồng chí Trần Phú - Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng, tấm gương mẫu mực về chí khí chiến đấu của người cộng sản kiên trung với những đóng góp về giá trị lý luận và thực tiễn trong công tác xây dựng Đảng hiện nay

Cùng với không khí hân hoan kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975-30/4/2025) và mừng Ngày Quốc tế lao động (01/5), dân tộc ta cũng kỷ niệm 121 năm Ngày sinh đồng chí Trần Phú - Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng ta, ở tuổi 26, nhưng những cống hiến của Đồng chí đã để lại cho Đảng ta, cách mạng Việt Nam một tấm gương người cộng sản hết mực kiên cường, trung thành, tận tụy, chiến đấu vì lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, vì hạnh phúc của Nhân dân. Những đóng góp của Trần Phú luôn có giá trị to lớn về công tác xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, tổ chức, lý luận, đạo đức, đặc biệt là tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận của Đảng ta trong công cuộc đổi mới và đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

Sinh ngày 01/5/1904 trong gia đình có truyền thống nho học, thanh liêm, yêu nước, thương dân, căm ghét chế độ thực dân, phong kiến - cha của đồng chí Trần Phú là cụ Trần Văn Phổ, mẹ là Hoàng Thị Cát, quê làng Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. Mồ côi cha từ 04 tuổi, mồ côi cả cha và và mẹ lúc 06 tuổi, nên sớm tự lập, vượt khó học tập, nuôi chí hướng tinh thần yêu nước. Trong ngày tháng học tập và làm việc với tư cách là học sinh, thầy giáo, học viên, thương nhân, thợ xây, lao công… Trần Phú đã trang bị cho cán bộ, đảng viên hệ thống lý luận cách mạng, kiên quyết đấu tranh khắc phục biểu hiện bệnh ấu trĩ, tả khuynh, hữu khuynh, nóng vội, thoái trào… đồng thời, bổ sung nhiều cơ sở thực tiễn để giải quyết các vấn đề trong xây dựng và củng cố tổ chức, kiện toàn các cơ quan lãnh đạo từ chi bộ trong các khu mỏ, trường học, nhất là các vùng bị địch đàn áp… đến các cơ quan Xứ ủy và Trung ương. Đồng chí là Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng và là người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của đồng chí Trần Phú đã trở thành tấm gương mẫu mực, ngời sáng của người cộng sản kiên trung, bất khuất “hãy giữ vững chí khí chiến đấu”.

Trong lịch sử đấu tranh cách mạng oanh liệt của Đảng Cộng sản Việt Nam, đồng chí Trần Phú có một vị trí đặc biệt. Đồng chí nổi bật lên trong lớp thanh niên sinh ra và lớn lên vào đầu thế kỷ XX, được hun đúc bởi truyền thống dân tộc và xu thế của thời đại, đã tự rèn luyện và vươn lên trở thành một trong những lãnh tụ lớp đầu, một Tổng Bí thư đầu tiên mà tên tuổi gắn liền với bản Luận cương chính trị 1930 của Đảng ta. Mặc dù, từ khi còn thơ ấu, Trần Phú đã mồ côi cha mẹ và tận mắt chứng kiến những nỗi thống khổ, bất công của các tầng lớp nhân dân lao động dưới ách áp bức, bóc lột của chính quyền thực dân, phong kiến. Nhưng với ý chí, nghị lực phi thường, Trần Phú đã vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, kế thừa truyền thống cách mạng của quê hương và dòng tộc để trở thành tấm gương tiêu biểu cho lớp thanh niên yêu nước, khát khao lý tưởng và tràn đầy nhiệt huyết cách mạng, căm ghét bọn cướp nước và bè lũ tay sai, hun đúc ý chí và tinh thần học hỏi, vươn lên tìm con đường cứu nước.

Từ năm 1918-1922, Trần Phú theo học Trường Quốc học Huế. Thời gian này, Trần Phú đã kết thân với nhiều bạn bè đồng hương, có cùng chí hướng như: Hà Huy Tập, Hà Huy Lương, Trần Văn Tăng, Trần Mộng Bạch, Ngô Đức Diễn... và lập ra nhóm “Thanh niên tu tiến hội” để cùng nhau đọc sách, trao đổi giúp đỡ nhau trong cuộc sống. Năm 1922, sau khi tốt nghiệp Trường Quốc học Huế, với mục đích góp phần đào tạo lớp người có chí hướng, làm lợi cho dân, cho nước, Trần Phú chọn nghề dạy học tại Trường Tiểu học Cao Xuân Dục (thành phố Vinh, Nghệ An). Đồng chí Trần Phú bước vào con đường cách mạng vào thời điểm khi những hoạt động cách mạng sôi nổi của Nguyễn Ái Quốc tại Paris đã có ảnh hưởng mạnh mẽ đến trong nước. Đặc biệt, ảnh hưởng của Hội Việt Nam cách mạng thanh niên ngày càng mạnh, thu hút nhiều phần tử tiên tiến của Hội Phục Việt, trong đó, có Trần Phú. Đồng chí quyết định bỏ nghề dạy học để dấn thân vào con đường cách mạng chuyên nghiệp. Bước ngoặt trong cuộc đời cách mạng của Trần Phú là vào cuối năm 1926, Đồng chí được cử sang Quảng Châu (Trung Quốc) bắt liên lạc với Hội Việt Nam cách mạng thanh niên. Tại đây, Đồng chí đã gặp lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và tham gia lớp huấn luyện cán bộ do Người trực tiếp giảng dạy. Những bài giảng của Nguyễn Ái Quốc tại khóa huấn luyện đã trang bị cho Trần Phú những kiến thức cơ bản về cách mạng vô sản, về lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, để từ một thanh niên có tư tưởng cách mạng yêu nước, Đồng chí đã chuyển sang lập trường cách mạng vô sản. Đầu  năm 1927, Đồng chí trở lại Quảng Châu và được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc cử sang Liên Xô học tại Trường Đại học Phương Đông. Cuối năm 1929, sau khi tốt nghiệp Đại học Phương Đông, Đồng chí nhận chỉ thị của Quốc tế Cộng sản, bí mật lên tàu đi Lêningrát (nay là Xanh Pêtécbua) bắt đầu hành trình về nước hoạt động. Đầu năm 1930, Đồng chí về đến Sài Gòn, nhưng ít ngày sau, Đồng chí sang Hồng Kông và gặp được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và đã được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc giới thiệu đồng chí Trần Phú về tham gia hoạt động trong Ban Chấp ủy lâm thời (Ban Chấp hành Trung ương lâm thời).

Tháng 7/1930, Đồng chí được giao nhiệm vụ chuẩn bị dự thảo Luận cương chính trị. Luận cương chính trị tháng 10/1930 của Đảng là sản phẩm trí tuệ của tập thể Ban Chấp hành Trung ương, nhưng in đậm dấu ấn cá nhân đồng chí Trần Phú trong vai trò là người trực tiếp soạn thảo. Luận cương được hoàn thiện trên cơ sở nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lênin, đặc biệt là “Luận cương về phong trào cách mạng ở các nước thuộc địa và nửa thuộc địa” của Đại hội VI Quốc tế Cộng sản (năm 1928) và các văn kiện trong hội nghị thành lập Đảng do Nguyễn Ái Quốc chủ trì đầu năm 1930. Đồng thời, được tổng kết từ thực tiễn nhiều vùng công nghiệp, nông nghiệp ở miền Bắc; nghiên cứu tình hình công nhân, nông dân và phong trào quần chúng ở một số địa phương như: Nam Định, Thái Bình, Hải Phòng, Hòn Gai... Nội dung chủ yếu của Luận cương chính trị trình bày những vấn đề chiến lược, sách lược của cách mạng Việt Nam, gồm 03 phần lớn: tình hình thế giới và cách mạng Đông Dương; những đặc điểm về tình hình ở Đông Dương; tính chất và nhiệm vụ cách mạng Đông Dương. Trên cơ sở phân tích tình hình thế giới và trong nước, đặc điểm xã hội và mâu thuẫn giai cấp ở Đông Dương, dự thảo Luận cương chính trị nêu rõ, tính chất cuộc cách mạng ở Đông Dương là cách mạng tư sản dân quyền. “Cách mạng tư sản dân quyền là thời kỳ dự bị tiến lên làm cách mạng xã hội chủ nghĩa, không qua thời kỳ phát triển tư bản”. Nhiệm vụ của cách mạng Đông Dương là “đánh đổ chủ nghĩa đế quốc Pháp, giành độc lập dân tộc, đánh đổ giai cấp địa chủ phong kiến, đem lại ruộng đất cho nông dân. Hai nhiệm vụ ấy khăng khít với nhau không thể tách rời”. Trong cách mạng tư sản dân quyền, công nhân và nông dân là hai lực lượng chính, nhưng “giai cấp công nhân phải nắm quyền lãnh đạo thì cách mạng mới thành công được”.

Luận cương cũng chỉ rõ, Đảng phải có phương pháp cách mạng trong lúc bình thường và lúc có tình thế cách mạng. “Khi có tình thế trực tiếp cách mạng thì Đảng phải lãnh đạo cuộc khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền”. Về vai trò lãnh đạo của Đảng, dự thảo Luận cương chính trị nhấn mạnh: “Điều kiện cốt yếu cho sự thắng lợi của cuộc cách mạng ở Đông Dương là cần phải có một Đảng Cộng sản có một đường chánh trị đúng, có kỷ luật, tập trung, mật thiết liên lạc với quần chúng, và từng trải tranh đấu mà trưởng thành”. Đảng là đội tiền phong của giai cấp vô sản ở Đông Dương và lãnh đạo vô sản giai cấp Đông Dương ra tranh đấu để đạt được mục đích cuối cùng của vô sản là chủ nghĩa cộng sản... Tháng 10/1930, tại Hương Cảng (Trung Quốc), Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã thảo luận và nhất trí thông qua Luận cương chính trị do đồng chí Trần Phú dự thảo. Hội nghị đã quyết định đổi tên Đảng Cộng sản Việt Nam thành Đảng Cộng sản Đông Dương. Tại hội nghị này, đồng chí Trần Phú được bầu làm Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng. Dưới sự chỉ đạo sát sao của đồng chí Trần Phú và Ban Thường vụ Trung ương Đảng thời kỳ 1930-1931, khí thế phong trào cách mạng của quần chúng Nhân dân trong cả nước bùng lên mạnh mẽ. Bộ Tham mưu tối cao của Đảng, do Tổng Bí thư Trần Phú đứng đầu, đã thực hiện sứ mệnh lịch sử, dấy lên cao trào cách mạng 1930-1931 mà đỉnh cao là Xô viết - Nghệ Tĩnh. Quốc tế Cộng sản đánh giá cao hoạt động của Đảng ta, tháng 4/1931, đã quyết định công nhận Đảng ta là Chi bộ độc lập thuộc Quốc tế Cộng sản. Sự công nhận đó có phần đóng góp to lớn và là thành công của đồng chí Trần Phú trên cương vị là Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng ta. Cũng trên cương vị Tổng Bí thư, đồng chí Trần Phú đã trực tiếp chủ trì Hội nghị Thường vụ Trung ương Đảng tháng 12/1930, Hội nghị Thường vụ Trung ương Đảng tháng 01/1931 và Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ hai tại Sài Gòn tháng 3/1931. Dưới sự chủ trì của Đồng chí, các quyết nghị của Trung ương giai đoạn này đã góp phần đưa phong trào cách mạng Đông Dương phát triển lên tầm cao mới, cụ thể: Qua thực tiễn khảo sát, trao đổi trong các phong trào công nhân, nông dân, trí thức, ở nông thôn, đô thị… đã bổ sung những vấn đề lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về vấn đề dân tộc và thuộc địa, con đường phát triển cách mạng Việt Nam mà Đồng chí đã trình bày trong Luận cương chính trị là đánh đổ đế quốc và phong kiến tay sai, dành độc lập dân tộc, thực hiện người cày có ruộng và tiến lên xây dựng chủ nghĩa cộng sản, đây là luận điểm thể hiện sự sáng tạo, quá trình tìm kiếm những giá trị lý luận phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh cụ thể của một nước bị thực dân xâm lược và chế độ thực dân nửa phong kiến. Những luận điểm của Trần Phú được thể hiện tính khoa học, hợp lý và kịp trong hoạt động chỉ đạo phong trào như tại Hội nghị Trung ương lần thứ II (tháng 3 năm 1931) một mặt đánh giá cao phong trào Xô viết - Nghệ Tĩnh và trên cả nước nhất là vai trò xây dựng Đảng về tổ chức, xây dựng lực lượng, phát triển phong trào cách mạng, nhưng đồng thời, phê phán những sai lầm tả khuynh, cô độc, hẹp hòi, tước bỏ bạn đồng minh trong thực hiện khẩu hiệu “trí phú địa hào, đào tận gốc, trốc tận rễ”, làm thêm thù oán cho lực lượng cách mạng. Đây là những chỉ đạo vừa có tính thực tiễn cao tạo làn gió mới cho phát triển phong trào cách mạng, đồng thời, kịp thời uốn nắn những xu hương sai lầm trong phát triển tất yếu của vận động lịch sử của cuộc đấu tranh cách dành độc lập, tự do và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở một nước như Việt Nam.

Trên cương vị Tổng Bí thư, Đồng chí đã có đóng góp to lớn trong công tác xây dựng Đảng. Đánh giá đóng góp to lớn của đồng chí Trần Phú, Ban Chấp hành Trung ương đã khẳng định: “Trên cương vị Tổng Bí thư đầu tiên, Trần Phú đã có những đóng góp to lớn trong việc xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Đồng chí tranh thủ mọi điều kiện để trang bị lý luận Mác - Lênin cho cán bộ, đảng viên, kiên quyết đấu tranh khắc phục những biểu hiện ấu trĩ tả khuynh, hữu khuynh trong Đảng. Đồng chí dành nhiều công sức để xây dựng và củng cố tổ chức, kiện toàn các cơ quan từ Trung ương đến các xứ ủy và các đảng bộ, nhất là ở những vùng quan trọng, bị địch đàn áp”.

Quá trình học tập, hoạt động, chiến đấu của đồng chí Trần Phú đã để lại cho các thế hệ cán bộ, đảng viên của Đảng nhiều bài học có giá trị về phẩm chất, tư cách người cách mạng. Với điều kiện khó khăn về gia đình Trần Phú vẫn vượt lên để học tập đỗ đầu thành chung, biết tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Trung Quốc… Để tự học chương trình năm thứ nhất theo kịp năm thứ hai, thứ ba của Trường Đảng dành cho những người cộng sản Phương Đông, Trần Phú đã là người quen thuộc của thư viện gần 5,0 vạn quyển sách và trở thành học viên suất sắc toàn khóa của Trường Đại học Phương Đông. Hoạt động trong điều kiện thực dân ráo riết khủng bố, đội mật thám theo dõi sát sao nhưng với che chở của đồng bào, đồng chí và tài năng của mình Trần Phú đã thực hiện xâm nhập thực tế, truyền bá lý luận, đánh giá tình hình cách mạng  và gây dựng phong trào, tổ chức một cách mạnh mẽ. Những phân tích, đánh giá về phong trào của Trần Phú đối với phong trào nông dân, đến việc thành lập báo Cờ vô sản, Tạp chí Cộng sản, đến việc tổ chức công tác liên lạc của Đảng đã giá trị đột phá trong tư duy lý luận và phương pháp trong công tác xây dựng Đảng và phong trào cách mạng Việt Nam lúc bấy giờ. Trong nhà giam của đế quốc phẩm chất cộng sản kiên trung và khí tiết lẫm liệt của đồng chí Trần Phú lại được thể hiện trọn vẹn trước những thủ đoạn xảo quyệt, dụ dỗ mua chuộc, Đồng chí bình tĩnh và sáng suốt nói với chúng rằng: “Tôi biết nhiều người là để làm việc cho Đảng tôi, nước tôi, chứ không phải khai cho các ông bắt bớ” và câu nói bất hủ “Hãy giữ vững chí khí chiến đấu” đã là nguồn cảm hứng và niềm tin sắt đá vào sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và thắng lợi cuối cùng của cách mạng Việt Nam, cho dù con đường đó không dễ dàng với nhiều chông gai, thách thức…

Trong công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta có những khi khó khăn, phức tạp như “ngàn cân treo sợi tóc” nhưng với sự đồng thuận của Nhân dân, bản lĩnh của Đảng chúng ta đã vượt qua được tất cả. Trong đó, cũng có những đóng góp của cuộc đời đấu tranh, công hiến mà đồng chí Trần Phú đã để lại như: Về công tác cán bộ: phải xây dựng đội ngũ cán bộ cách mạng vừa hồng, vừa chuyên, tuyệt đối trung thành với lý tưởng cách mạng, sáng tạo, bản lĩnh trước những gian nan, thử thách; Về công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị, phải luôn coi trọng củng cố hệ thống tổ chức cơ sở đảng, tổ chức quần chúng ủng hộ cách mạng, bản chất giai cấp công nhân và lý tưởng của Đảng, mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội; Về công tác lý luận phải luôn gắn lý luận với thực tiễn, luôn có tinh thần đổi mới, phát triển lý luận trên cơ sở những tổng kết, đánh giá từ thực tiễn sinh động của phát triển kinh tế - xã hội, tránh xơ cứng, rập khuôn, máy móc; Về công tác lãnh đạo, chỉ đạo thực tiễn nhất là trong phát triển kinh tế - xã hội phải kết hợp giữa “xây” và “chống” vừa phát huy, kiên trì ủng hộ những nhân tố tích cực điển hình, mô hình hiệu quả, đồng thời, phê phán những quan điểm sai trái, đi ngược lại mục tiêu lý tưởng của Đảng và dân tộc Việt Nam.

Ngày 18/4/1931, đồng chí bị địch bắt tại số nhà 66, đường Sămpanhơ (nay là đường Lý Chính Thắng, Thành phố Hồ Chí Minh) và đưa về giam giữ ở Khám Lớn Sài Gòn. Trước những đòn tra tấn dã man và chế độ hà khắc của nhà tù đế quốc, Đồng chí đã nêu cao tấm gương sáng ngời về lòng trung thành tuyệt đối với Đảng và cách mạng, về tinh thần bất khuất, chiến đấu kiên cường trước kẻ thù. Ngày 06/9/1931, đồng chí Trần Phú đã trút hơi thở cuối cùng tại Nhà thương Chợ Quán - Sài Gòn. Trước lúc hy sinh, Đồng chí vẫn nhắn gửi đồng chí, đồng bào: “Hãy giữ vững chí khí chiến đấu”.

Nhân dịp kỷ niệm 121 năm Ngày sinh đồng chí Trần Phú - Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng (01/5/1904-01/5/2025) là dịp để các thế hệ hôm nay ôn lại những công lao, đóng góp to lớn của đồng chí Trần Phú cho sự nghiệp cách mạng nước ta, là dịp để học tập tấm gương nhà lãnh đạo trẻ tuổi, đầy tài năng, người chiến sĩ cộng sản kiên trung, người con ưu tú của dân tộc Việt Nam. Có thể khẳng định rằng, cuộc đời và sự nghiệp cách mạng vẻ vang với những cống hiến to lớn về lý luận và thực tiễn của đồng chí Trần Phú “là di sản quý báu, dệt kết nên pho sử vàng vinh quang của Đảng. Tấm gương đạo đức cách mạng, khí phách người chiến sĩ cộng sản cao đẹp, kiên trung, bất khuất của Đồng chí mãi tỏa sáng, để lớp lớp thế hệ cán bộ, đảng viên và các tầng lớp Nhân dân ta học tập, noi theo”. Tổng Bí thư Trần Phú đã để lại cho các thế hệ đi sau tấm gương sáng ngời về lòng trung thành tuyệt đối với Đảng, về tinh thần bất khuất trước kẻ thù của một chiến sĩ cộng sản kiên cường, hiến dâng trọn cuộc đời cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc. Trong mọi hoạt động, Đồng chí luôn gắn bó keo sơn với quần chúng, tin tưởng vào sự nghiệp cách mạng của quần chúng. Trong bất kỳ hoàn cảnh nào, Đồng chí đều ra sức học tập, nắm vững lý luận của cách mạng, cùng ăn cùng ở với quần chúng, giác ngộ và lãnh đạo quần chúng đấu tranh. Trong những lúc gian lao, khó khăn nhất, Đồng chí luôn kiên định, giữ vững niềm tin vào thắng lợi tất yếu của cuộc đấu tranh chính nghĩa mà Đảng và dân tộc đã lựa chọn. Dù khi bị địch bắt, bị giam cầm, tra tấn dã man, chết đi sống lại bao lần, dù địch dùng mọi thủ đoạn dụ dỗ, lừa phỉnh hay mua chuộc nhưng không thể lay chuyển được tinh thần thép và ý chí kiên cường của người cộng sản. Chính những phẩm chất cộng sản kiên trung và khí tiết lẫm liệt của Trần Phú trước kẻ thù, đã, đang và mãi cổ vũ các thế hệ người Việt Nam hôm nay “giữ vững chí khí chiến đấu”, để chung sức đồng lòng xây dựng nước Việt Nam “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

Lê Sơn