UBKT là cơ quan kiểm tra, giám sát chuyên trách của ban chấp hành đảng bộ, thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn được quy định trong Điều lệ Đảng, tham mưu, giúp cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn và tổ chức thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật trong Đảng. UBKT được lập từ đảng ủy cơ sở trở lên, do cấp ủy cùng cấp bầu, bầu ủy viên UBKT trước, sau đó, bầu chủ nhiệm UBKT trong số ủy viên UBKT. Phó chủ nhiệm UBKT do UBKT bầu trong số ủy viên UBKT. Về nguyên tắc tổ chức và chế độ làm việc của UBKT các cấp được quy định cụ thể tại Điều 8, Quy định số 22-QĐ/TW, ngày 28/7/2021 của Ban Chấp hành Trung ương về công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng, cụ thể:
Về nguyên tắc tổ chức:
UBKT được lập từ đảng ủy cơ sở trở lên, do cấp ủy cùng cấp bầu, bầu ủy viên UBKT trước, sau đó, bầu chủ nhiệm UBKT trong số ủy viên UBKT. Phó chủ nhiệm UBKT do UBKT bầu trong số ủy viên UBKT. Việc bầu cử được thực hiện theo Quy chế bầu cử trong Đảng.
Nhiệm kỳ hoạt động của UBKT theo nhiệm kỳ của cấp ủy cùng cấp. UBKT khóa mới điều hành công việc ngay sau khi được bầu và nhận bàn giao từ UBKT khóa trước. Chủ nhiệm UBKT được ký ban hành văn bản ngay sau khi được bầu.
Các thành viên UBKT và chủ nhiệm, phó chủ nhiệm UBKT cấp dưới phải được cấp ủy cấp trên trực tiếp chuẩn y, nếu điều động chủ nhiệm UBKT sang công tác khác phải được cấp ủy cấp trên trực tiếp đồng ý.
UBKT phối hợp với ban tổ chức của cấp ủy cùng cấp và cấp ủy cấp dưới chuẩn bị nhân sự UBKT cấp dưới; giúp cấp ủy xây dựng, ban hành quy chế làm việc của UBKT; tham mưu kiện toàn cơ quan UBKT về tổ chức bộ máy, đào tạo, bồi dưỡng, thực hiện chế độ, chính sách, xây dựng đội ngũ cán bộ kiểm tra.
Ban Tổ chức Trung ương chủ trì, phối hợp với UBKT Trung ương tham mưu Ban Bí thư quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy của cơ quan UBKT cấp dưới.
Về chế độ làm việc:
UBKT thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, làm việc theo chế độ tập thể, quyết định theo đa số, chịu sự lãnh đạo trực tiếp của cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy cùng cấp và sự chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát của UBKT cấp trên, cụ thể:
UBKT có thể ủy quyền cho tập thể thường trực UBKT (nơi có từ 02 phó chủ nhiệm UBKT trở lên) quyết định một số vấn đề cụ thể (theo quy chế làm việc của UBKT và quy định chế độ làm việc của cơ quan UBKT). Thường trực UBKT gồm chủ nhiệm và các phó chủ nhiệm UBKT. Đối với UBKT Quân ủy Trung ương, UBKT Đảng ủy Công an Trung ương, thường trực UBKT gồm chủ nhiệm, các phó chủ nhiệm và các ủy viên UBKT chuyên trách.
Chấp hành nghiêm chỉnh các quy định của Điều lệ Đảng và quy chế làm việc; định kỳ báo cáo cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy chương trình, kế hoạch, kết quả thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng, việc thực hiện các nghị quyết, chỉ thị, quyết định, quy định, kết luận của cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy về công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng, việc thực hiện quy chế làm việc của UBKT và các nhiệm vụ do cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy giao; chịu sự kiểm tra, giám sát của cấp ủy.
Làm việc dưới sự chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát của UBKT cấp trên trong việc: Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Điều lệ Đảng, của Trung ương và hướng dẫn của UBKT Trung ương. Phương hướng, nhiệm vụ, nghiệp vụ công tác kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật trong Đảng; việc tham mưu và xây dựng nội dung, chương trình kiểm tra, giám sát chuyên đề hằng năm. Báo cáo, cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến nội dung kiểm tra, giám sát mà UBKT cấp trên đang tiến hành. Tuyên truyền, phổ biến công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng. Khi cần thiết, UBKT cấp trên trực tiếp chỉ đạo giải quyết một số vấn đề cụ thể trong việc thực hiện nhiệm vụ công tác kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật của UBKT cấp dưới.
Nguyễn Hữu Dần